З.БАТЦЭЦЭГ

“Polit.mn” сайт төрсөн өдөр буландаа  зургаадугаар сарын 23-нд төрсөн эрхэмүүдээс Оросын яруу найрагч Анна Ахматовог онцолж байна. Тэрбээр 1889 оны зургаадугаар сарын 23-нд Одесса хотын ойролцоо язгууртан, тэтгэвэрт гарсан усан цэргийн механик инженер Андрей Горенкогийн гэр бүлд төржээ. Аав нь охиныхоо яруу найргийн хобби нь түүний овгийг гутаана гэж айж байсан тул залуу насандаа ирээдүйн яруу найрагч Ахматова овгийг авчээ.

"Тэд намайг эмээ Анна Егоровна Мотовиловагийн нэрээр Анна гэж нэрлэсэн. Түүний ээж нь Татарын гүнж Ахматова байсан бөгөөд би түүний овгийг авсан” хэмээн  Анна Ахматова хожим дурссан байдаг.

 А.Ахматова Царское Село эмэгтэйчүүдийн гимназид "эхэндээ муу, дараа нь арай дээрдсэн ч ер нь дурамжхан" сурдаг байв. 1905 оноос тэрбээр гэрээр хичээл заалгах болжээ. Анна Ахматовагийн ээж нөхрөөсөө салж, хүүхдүүдийн улам хүндэрсэн сүрьеэ өвчнийг эмчлэхээр өмнөд эрэг Евпатория руу гэр бүл нь нүүв. Дараах жилүүдэд охин Киевт хамаатангийндаа нүүж ирэн, Фундуклеевскийн гимназийг төгсөж, дараа нь эмэгтэйчүүдийн дээд курсын хуулийн тэнхимд элсэн орсон юм.

Киевт тэрээр Царское Селод байхаас эхлэн түүнд сэтгэлтэй байсан Николай Гумилевтэй захидлаар харилцаж эхлэв. Энэ үед яруу найрагч Францад байсан бөгөөд Парисын Оросын долоо хоног тутмын “Сириус”-т бүтээл нь хэвлэгддэг байжээ. 1907 онд А.Ахматовагийн анхны шүлэг "Түүний гарт олон гялалзсан бөгж бий ..." Сириуст хэвлэгдэв. 1910 оны 4-р сард Анна Ахматова, Николай Гумилев нар Киевийн ойролцоо, Никольская Слободка тосгонд гэрлэжээ.

А.Ахматова Санкт-Петербургт буцаж ирээд түүх, утга зохиолын дээд курст элсэн орсон. Ажлынхаа гарааг тэр 19 дүгээр зууны бэлгэдлийг эсэргүүцсэн шинэ уран зохиолын хөдөлгөөнийг төлөөлөл болж Акмеизмын замыг сонгосон. А.Ахматова Н.Гумилев, Городецкий, О.Мандельштам болон бусад яруу найрагчтай хамтран уран зохиолын дүр төрхийн бодит байдал, материаллаг байдлыг шүтэн бишрэхийг тунхаглав. Энэ хугацаанд тэр маш олон шүлэг бичиж, яруу найргийн хүрээнд богинохон хугацаанд алдартай болсон.

1912 онд А.Ахматовагийн анхны шүлгийн түүвэр болох "Үдэш" хэвлэгдсэн бөгөөд Санкт-Петербургийн утга зохиолын олон нийт үүнийг маш их сонирхон хүлээж авсан. Мөн онд яруу найрагч ирээдүйн эрдэмтэн Лев Гумилев хэмээх хүүгээ төрүүлжээ.

Дэлхийн I дайн эхлэхээс өмнө А.Ахматова "Четки" шүлгийн хоёр дахь түүврээ хэвлүүлжээ. Хайрын тухай энэ ном тухайн үеийн дэлхийн шилдэг зохиолууд дунд "живж" алга болох юм шиг түүнд санагдсан гэдэг. Гэсэн хэдий ч дараагийн арван жилийн хугацаанд цуглуулга найман удаа дахин хэвлэгджээ.

1914 онд Николай Гумилев фронтод явж, Анна Ахматова Тверь муж дахь нөхрийнхөө гэр бүлийнхний  Слепневийн эдлэнд үлджээ. Тэр 1917 онд хэвлэгдсэн "Цагаан сүрэг" хэмээх дараагийн цуглуулгад багтсан ихэнх шүлгээ энд байхдаа бичжээ.

А.Ахматова, Н.Гумилев нар 1918 оны наймдугаар сард салжээ. Яруу найрагч бүсгүй Дорно дахины судлаач, яруу найрагч, Эртний Египетийн мэргэжилтэн Владимир Шилейкотой гэрлэжээ. 1921 онд Н.Гумилёв баривчлагдаж, дараа нь буудуулсан. Яруу найрагчийг хувьсгалын эсэргүү хуйвалдаанд оролцсон гэж буруутгав. А.Ахматова өдрийн тэмдэглэлдээ “Блок, Гумилев, Хлебников нар бараг нэгэн зэрэг нас барсан. Ремизов, Цветаева, Ходасевич нар гадаадад явсан, Чаляпин, Михаил Чехов, мөн балетын тэн хагас нь бас тэнд байна” гэж бичсэн байдаг.

Үймээн самуунтай жилүүдэд А.Ахматовагийн яруу найргийн бүтээлч байдал үр өгөөжтэй байв. 1921 оны дөрөвдүгээр сард "Подорожник" шүлгийн цуглуулга, аравдугаар сард "Anno Domini MCMXXI" ном хэвлэгджээ.

В.Шилейко Анна нарын гэрлэлт бүтэлгүйгтэж, тэд удалгүй салцгаасан байна. Энэ салалтын дараа яруу найрагч бүсгүй анх удаа албан ёсоор А.Ахматова овгоо авсан байна. 1922 онд А.Ахматова урлаг судлаач Николай Пунины эхнэр болсон боловч тэдний гэрлэлтээ батлуулаагүй юм.

1920-иод оны дунд үеэс хойш А.Ахматовагийн шинэ шүлгүүд хэвлэгдэхээ больж, хуучин шүлгүүд нь дахин хэвлэгдээгүй байна. Тэр үед яруу найрагч бүсгүй хуучин Санкт-Петербургийн уран барилга, А.Пушкиний бүтээлүүдийг сонирхож эхэлжээ.

А.Ахматова "Өөр ямар ч үеийнхэнд ийм хувь тавилан байгаагүй" гэж бичсэн байдаг. 1930-аад онд Николай Пунин баривчлагджээ. Түүний хүү Лев Гумилев мөн хоёр дахь удаа баривчлагджээ. 1938 онд түүнийг албадан хөдөлмөрийн лагерьт таван жил хорих ял оноожээ. 1930-аад оны хэлмэгдүүлэлтийн золиос болсон "ард түмний дайсан"-ы эхнэр, ээжүүдийн сэтгэл хөдлөлийн талаар А.Ахматова хожим нь өөрийн алдартай бүтээлүүдийн нэг болох "Реквием" намтар шүлэг бичжээ.

1939 онд яруу найрагчийг ЗХУ-ын Зохиолчдын эвлэлд элсүүлжээ. Дайны өмнө А.Ахматовагийн зургаа дахь түүвэр "Зургаан номноос" хэвлэгджээ. Дайны үед А.Ахматоваг эхлээд Москвад, дараа нь Ташкент руу нүүлгэн шилжүүлсэн  байна. Тэнд тэр эмнэлэгт хэвтсэн, шархадсан цэргүүдэд шүлэг уншдаг байсан ба 1944 онд л хойд нийслэл гэгддэг Ленинградад  буцаж ирж чадсан юм.

1946 онд Большевикуудын Бүх Холбооны Коммунист Намын Төв Хорооны зохион байгуулах товчооноос "Звезда", "Ленинград" сэтгүүлүүдийг "зарчимгүй, үзэл суртлын хувьд хор хөнөөлтэй бүтээлүүд гаргадаг” гэж үзжээ. Энэ нь Зөвлөлтийн хоёр зохиолч Анна Ахматова, Михаил Зощенко нартай холбоотой байв. Ингэснээр тэд хоёул Зөвлөлтийн зохиолчдын эвлэлийн гишүүнчлэлээс хасагдсан байна.

Ял эдлээд сайн дураараа фронт явж Берлинд хүрсэн Лев Гумилев дахин баривчлагдаж, албадан хөдөлмөрийн лагерьт арван жил хорих ял эдэлсэн. Энэ бүх жилүүдэд А.Ахматова хүүгээ суллахыг хичээсэн боловч Лев Гумилев 1956 онд л суллагджээ.

1951 онд яруу найрагч бүсгүйг Зохиолчдын эвлэлд эргүүлэн авчээ. Хэзээ ч өөрийн гэсэн орон гэртэй байгаагүй тул 1955 онд А.Ахматова Утга зохиолын сангаас Комарово тосгонд байшин авчээ.

1962 онд яруу найрагч  22 жил бичсэн “Баатаргүй шүлэг” зохиолоо дуусгажээ. Зарим судлаачийн  тэмдэглэснээр "Баатаргүй шүлэг" -ийг хөгшин А.Ахматова залуу А.Ахматовагийн тухай бичсэн бөгөөд тэрбээр өөрийн туулсан эрин үеээ дурсан санаж, эргэцүүлжээ” гэсэн байдаг.

1960-аад онд А.Ахматовагийн бүтээл олон нийтэд хүлээн зөвшөөрөгдсөн. Яруу найрагч  Нобелийн шагналд нэр дэвшиж, Италид Этна-Таормина утга зохиолын шагнал хүртжээ. Оксфордын их сургууль А.Ахматовад утга зохиолын хүндэт доктор цол олгосон. 1964 оны тавдугаар сард Москвагийн Маяковскийн музейд яруу найрагчийн 75 насны ойд зориулсан үдэшлэг болж байсан бол дараа жил нь амьдралынх нь сүүлчийн шүлэг, шүлгийн түүвэр “Гүйх цаг” хэвлэгджээ.

Анна Ахматова өвчний улмаас 1966 оны хоёрдугаар  сард Москвагийн ойролцоох зүрх судасны сувилал руу нүүхэд хүргэв. Тэрбээр гуравдугаар сард нас барсан. Яруу найрагчийг Ленинград дахь Комаровское оршуулгын газарт оршуулжээ.

Эх сурвалж: www.zms.mn