З.БАТЦЭЦЭГ

“Зууны мэдээ” сонин “Зууны нэг өдөр” булангаараа тухайн өдөр болсон түүхэн болон онцлох үйл явдал, баримтын талаар уншигчдадаа хүргэж байна.  “Зууны нэг өдөр” нэгдүгээр сарын 3-ныг яагаад коктейлийн соруулын төрсөн өдөр гэдэг, соруул хэрхэн бүтсэн түүхийг толилуулж байна. Дашрамд дурдахад өнөө үед хог хаягдлыг багасгахын тулд коктейлийн соруулаас аль болох татгалзаж байгаа билээ.

*    *   *

Хурц, шүүслэг, баялаг амт, үнэртэй коктейль нь томчууд, хүүхдүүдийн дуртай ундаа юм. Согтууруулах ундааны болон архигүй олон төрлийн сонголтууд нь хэн бүхэнд цангаагаа тайлж, таашаал авах боломжийг олгодог. Үүний зэрэгцээ бид соруул гэх чухал бүрэлдэхүүн хэсгийн талаар мартаж болохгүй, учир нь тэдгээргүйгээр гайхалтай коктейль уух таашаал нь бүрэн дүүрэн байхгүй болно.

Эхэндээ коктейль уух зориулалттай соруулыг хөндий агуулсан хөх тарианы сүрлээр хийсэн бөгөөд "төхөөрөмж" -ийн нэр эндээс гаралтай байв.

Эрт дээр үед ч Египет, Месопотамийн язгууртнуудын дунд алт эсвэл мөнгөн соруулаар уух нь  нэг төрлийн заншил болсон гэж үздэг. Ийм таашаал хүн бүрт олддоггүй нь ойлгомжтой.

Төрөл бүрийн ундааг шилэн аяганд уух урлагтай нягт холбоотой нэгэн онцгой баяр байдаг. Энэ өдрийг Коктейлийн соруулын төрсөн өдөр гэж нэрлэдэг бөгөөд 1-р сарын 3-нд хаа сайгүй тэмдэглэдэг.

Коктейль хийх анхны хиймэл соруулыг цаасан тамхины үйлдвэрийн эзэн, Америкийн бизнес эрхлэгч Марвин Стоун зохион бүтээжээ. Өдөр тутмын сонины сурвалжлагч ноён М.Стоуноос шинэ бүтээлийг зохион бүтээхэд юу нөлөөлсөнийг асуухад тэрбээр дараахь түүхийг ярьсан байдаг. Нэг өдөр тэр үйлдвэрт байдал тааруухан, өрсөлдөгчид тал талаас нь дайрч, нөхцөл байдлыг хэрхэн сайжруулах талаар бодож сэтгэл санаагаар унасан сууж байж. Ингэж суухдаа тэр шилтэй коктейлийг авч, хөх тарианы сүрэл дүрж,  шимж эхлэв.

Хөх тарианы сүрлийн зарим ширхэгүүд хуваагдаж, дараагийн коктейль уух үед Марвины шүдэнд наалджээ. Энэ нь түүнийг үнэхээр бухимдуулсан байна.

Сүрлэн соруулаас болж бухимдсан ноён Марвин цаасан тууз авч, ирмэгийг нь бүхэлд нь цавуугаар бүрж, харандаагаар эргүүлээд дараа нь үүссэн хоолойг салгав. Тэгээд тэр соруул гаргаж ирснээр коктейль уух нь илүү тохиромжтой болсон. Цаас эхний хэдэн секундэд норж, хэлбэрээ барихаа больсон тул маш хурдан уух хэрэгтэй болсон байна. М.Стоун шинэ бүтээлээ боловсронгуй болгохоор шийдсэн бөгөөд хэд хоногийн дараа шуудангийн марк (Тэр үед АНУ-д шуудангийн марк нь Манилагийн цаасаар хийгдсэн, түүхий эд нь Манилагийн олсны ургамлаар хийгдсэн маш бат бөх цаас юм) хараад шийдлээ олжээ. Чухам энэ цааснаас М.Стоун соруул хийж эхэлсэн байна.

Нэг асуулт үлдсэн нь соруул ямар диаметртэй байх ёстой вэ? Энэ нь бас чухал бөгөөд учир нь диаметр нь бага байх тусам бүх шингэнийг сорохын тулд илүү их хүчин чармайлт гаргах шаардлагатай болно. Гэхдээ зарим коктейль шинэхэн шахсан нимбэгний шүүс нь "үр" агуулдаг тул соруулыг хэтэрхий өргөн болгохыг хүсээгүй байна. Тиймээс М.Стоун дэрсний диаметрийг үндэс болгон авсан бөгөөд ингэснээр андуурч нимбэгний үрийг "сорохгүй" байх боломжтой болжээ.

1888 оны нэгдүгээр сарын 3-нд Марвин Стоун шинэ бүтээлээ патентжуулсан. Вашингтоны патентын газраас коктейль болон бусад шингэн уух зориулалттай цаасан соруул зохион бүтээх баримт бичгийг хүлээн авчээ. Мөн аль хэдийн 1890 онд тэдний үйлдвэрлэл нь түүний гол бизнес болсон бөгөөд эхлээд коктейлийн соруул гараар хийдэг байсан бол 1906 онд цаасан соруул хийх автомат машин зохион бүтээжээ.

1930-аад оны дундуур риэлтор Жозеф Фридман соруулд атираат хэсгийг оруулан, ашиглахад илүү хялбар болгох үүднээс нугалах боломжийг бүрдүүлсэн нь соруулын хувьслын дараагийн үе шат болсон. Бяцхан үеэл охин нь түүнд санаа өгчээ. Бяцхан Жуди өндөр аяганд соруулыг илүү эвтэйхэн нугалах гэж оролдсон боловч чадсангүй.

Хайртай авга ах охиныг уухад хялбар болгохын тулд цаасан соруулыг "нугалав". Ж.Фридман соруулын голчтой таарч тохирох урт боолтыг олж, хэдэн удаа, нэлээд чанга ороов. Хагас минутын дараа тэр соруулыг сугалж аваад, цаасыг утаснаас нь татсан газарт атираат хоолой үүссэн байхыг харав. 1937 оны есдүгээр сарын 28-нд Ж.Фридман "уудаг соруул"-ын патентыг авсан боловч үйлдвэрлэгчдийн хэн нь ч түүний санааг сонирхсонгүй. Дараа нь Жозеф үл хөдлөх хөрөнгө зарахаа больж, өөрөө соруул хийхэд анхаарлаа төвлөрүүлэхээр шийджээ. Энэ төрлийн соруулыг бөөнөөр нь үйлдвэрлэх хэд хэдэн технологи боловсруулж, бүтээгдэхүүнээ зах зээлд гаргаж чадсан. 1939 онд Фридман "уян соруул" үйлдвэрлэхийн тулд "Уян соруул" корпорацийг байгуулж, өөрийн шинэ бүтээлийг олноор үйлдвэрлэж эхэлжээ. Арван жилийн дараа энэ бизнес Ж.Фридманыг саятан болгосон. Ж.Фридман эмнэлгүүдээс зах зээлээ олсон. Өвчтөнүүд ийм соруул ашиглан уух нь тохиромжтой байв.

Хэвтэрт байгаа өвчтөнүүдэд шингэн асгахгүйгээр эсвэл шилэн хоолой ашиглахгүйгээр хоол хүнс өгөх боломжтой болсон. Тэр цагаас хойш уян хатан соруул бараг өөрчлөгдөөгүй хэвээр байна.

Эцэст нь ХХ зууны хоёрдугаар хагаст соруул хувьслын сүүлчийн үе шат болсон бөгөөд Балтимор дахь оёдлын машины дэлгүүрийн эзэн Отто Дейфенбах хуванцар ундны соруул зохион бүтээжээ. Энэ "соруул" шинэ бүтээлийг  мөн л хүүхдийн ачаар “төржээ”.

Нэгэн өдөр Отто Дейфенбах охинд нь соруулаар сүүний коктейль гарч ирэхийг харах сонирхолтой байх болно гэж боджээ. Одоо, хэрэв соруул нь тунгалаг байсан бол ... Хэдийгээр Ж.Фридмантай адил нөхцөл байдалд зохион бүтээгч өөрөө шинэ бүтээлээ зах зээлд сурталчлах арга замыг хайж олох шаардлагатай болсон ч түүний хүчин чармайлт үр дүнд хүрсэн.

Тэр өөрөө ийм соруул хийх машин зохион бүтээж, өөрийн ашигтай бизнесийг бий болгож, хөгжил цэцэглэлтэд хүрсэн.

Мөн түүнчлэн ... 2006 оны тавдугаар сард Дэйн Торбен Вестергаард Франсен шинэ бүтээлээ танилцуулсан бөгөөд тэр даруй Lifestraw гэж нэрлэв. Гадаад төрхөөрөө энэ нь ердийнхөөс илүү мини лимбэ шиг харагдаж байна. Гэхдээ түүний тусламжтайгаар та зөвхөн аяганаас төдийгүй ямар ч уснаас ууж болно. Цөөрмөөс ч гэсэн! Энэхүү "хоолой" дотор усыг цэвэршүүлж, ариутгадаг олон шүүлтүүр, иодоор дүүргэсэн камер байдаг. Энэ хоолой нь 700 литр ус цэвэршүүлэх зориулалттай.

Нээлттэй эх сурвалжуудыг ашиглан бэлтгэв.

Эх сурвалж: www.zms.mn