З.БАТЦЭЦЭГ
1980 оны 5-р сарын 9-нд Андрей Тарковскийн ах дүү Стругацкийн "Замын зугаалга" романаас сэдэвлэсэн "Сталкер" кино Москвад нээлтээ хийсэн. Time Out киноны 43 жилийн ойд зориулан агуу найруулагчийн уран бүтээлийн тухай 6 сонирхолтой баримтыг эргэн дурсав.
Андрей Тарковский 1939 онд сургуульд сурч байсан боловч дэлхийн хоёрдугаар дайн эхэлснээр Мария Вишнякова хүүхдүүдээ нүүлгэн шилжүүлэхээр явахаас өөр аргагүй болсон юм. Дайн дууссаны дараа А.Тарковский сургуульдаа буцаж ирсэн бөгөөд түүний ангийн найз нь ирээдүйн яруу найрагч Андрей Вознесенский байв.
А.Тарковскийн эцэг эх Москвагийн утга зохиолын дээд сургууль төгссөн. Бяцхан Андрей багаасаа урлагт дуртай байсан. 1951 онд тэрээр Дорно дахины судлалын дээд сургуульд элсэн орсон боловч биеийн тамирын хичээлийн үеэр тархины бэртэл авч, сургалиа орхижээ.
Эдгэрсний дараа Андрей Тарковский Алс Дорнодын Туруханск муж руу явсан судалгааны экспедицид ажилчнаар ажилд орсон. Энэ ажил нэг жил гаруй үргэлжилсэн бөгөөд энэ хугацаанд А.Тарковский тайгын гоо үзэсгэлэнг зурж байв.
1953 онд тэрээр ВГИК-д Михаил Ромын урланд элсэн орж, "Иваны хүүхэд нас", "Андрей Рублев" зохиолын зохиолч Андрон Кончаловский, анхны эхнэр, жүжигчин Ирма Рауш, орчин үеийн агуу их зохиолч Василий Шукшинтэй танилцжээ.
Андрей Тарковский ямар ч жинхэнэ урлаг нь хүний амьдралын утга учрыг тайлахад туслах зорилготой гэж үзэн арилжааны киног үргэлж эсэргүүцсээр ирсэн. А.Тарковскийн хэлснээр урлаг нь оюун санааны хүсэл эрмэлзэл, идеал, бүтээлч хүн зохиогчийн хүсэл тэмүүллийг хангахгүй, харин бусдад үйлчлэх ёстой байдаг.
“Иваны хүүхэд нас” хэмээх бүрэн хэмжээний анхны уран бүтээлдээ А.Тарковскийн жүжигчидтэй ажиллах арга барилаа харуулсан бөгөөд тэрээр эцсээ хүртэл үнэнч хэвээр үлдсэн юм. Найруулагч итгэл үнэмшилтэй байхыг эрмэлзэж, жүжигчин бүрийг зэмсэг шиг тааруулж, түүнд тохирох түлхүүрийг сонгож, хүчтэй сэтгэл хөдлөлийг өдөөдөг. А.Тарковскийн хувьд жүжигчин бүтээлээсээ бүрэн хамааралтай байж, үзэгдэл бүрийг давтагдашгүй, үйл явдал болгон амьдруулах нь чухал байв. Тийм ч учраас А.Тарковский заримдаа зохиолын нарийн ширийн зүйлийг жүжигчдээс нуудаг байв.
Залуу Николай Бурляев эрүүл мэндийн асуудалтай байсан ч олон цагийг хүйтэн усанд өнгөрөөжээ. Анатолий Солоницын Андрей Рублевын гол дүрд тоглохоор бэлтгэж байхдаа А.Тарковскийн хүсэлтээр хэдэн сарын турш хэнтэй ч ярьсангүй. Мөн Олег Янковский "Ностальги" киноны зураг авалтаас өмнө бусдаас тусгаарлагдсан байв.
Андрей Тарковскийн хэд хэдэн уран сайхны кино уран зохиолын эх сурвалжтай байсан. Гэхдээ зохиолч кадр тус бүрээр нь зураг авалтаа хийгээгүй ч уран бүтээлүүд дээрээ тулгуурлан өөрийн гэсэн өвөрмөц кинонуудаа тэс өөрөөр бүтээжээ.
"Иван" Богомоловын тухай бодитой өгүүлэх, фронтын амьдралын өдөр тутмын нарийн ширийн зүйлсээр баяжуулсан нь дайныг үзэн ядах тухай эмгэнэлт киноны яруу найраг-дүрслэлийн суурь болжээ.
60-аад онд Орос, гадаадын урлаг дэлхий дахинд олон гайхалтай бүтээлүүдийг өгсөн. Мөн тэр үед 1968 онд Кубрикийн "Сансрын оддиссей" киног А.Тарковский хүйтэн нарийвчлалтай, ирээдүйн технологийн нарийн ширийн зүйлд хэт их анхаарал хандуулсан гэж зэмлэжээ.
А.Тарковский зөвхөн уран бүтээл төдийгүй онолын хэд хэдэн бүтээл үлдээжээ. “Запечатленное время” номондоо тэрээр дэлгэцийн урлагийн мөн чанарыг тодорхойлсон байдаг. Түүний бодлоор кино урлаг нь цаг хугацааг шууд буулгах чадвар, техникийн шинж чанараараа дахин дахин дэлгэцэн дээр гаргах чадвараас бүрдсэн гоо зүйн шинэ зарчмыг бий болгосон. Тийм ч учраас А.Тарковский кино урлагийг дандаа өнгөрсөн үеийг хуулбарласан байдаг учраас дурсахуй гэж нэрлэжээ.
Андрей Тарковский өөрийн шүтэн биширдэг хүмүүсээр Акира Куросава, Александр Довженко, Роберт Брессон, Луис Буньуэл, Ингмар Бергман, Микеланджело Антониони нарыг нэрлэжээ. Японы кино урлагт "урлагийн материал" болсон орон зай, цаг хугацаатай ажиллах боломж түүнийг гайхшруулсан.
Андрей Тарковский Федерико Феллинигийн "8½" болон Жон Кассаветесийн "Сүүдэрүүд", Чарли Чаплины кинонуудыг маш их хүндэтгэдэг байсан.
Эх сурвалж: www.zms.mn
