ЗҮРХ СЭТГЭЛ МИНЬ БАЛЕТЧИН ХЭВЭЭРЭЭ

-Та ид залуу 30 настайдаа бүжиглэхээ больсон. Ийм шийдвэр гаргахад юу нөлөөлсөн бэ. Та харамсдаг уу?

-Хүний амьдралд 30 гэдэг залуу нас. Тэр үед би балетын урлагийн замын голд зогсож байсан л даа. Балетчин мэргэжлээр да­хин 10 жил ажиллах уу эсвэл өөр  мэргэжил эзэм­шээд, балетын урлагтай­гаа ойр ажил хийх үү гэж бодсон. Энэ шийдвэрийг би өөрөө л гаргасан юм. Ер нь хүн  эх орон, эцэг эхээ сонгодоггүй, харин мэр­гэжил, найз, амьдралын ханиа өөрөө сонгодог уч­раас үнэ цэнэтэй байдаг шүү дээ. Би өөрөө сонгол­тоо хийсэн учраас харам­сахгүй байна. Сонголт гэдэг шийдвэр.  Би урла­гийн менежер болсон ч зүрх сэтгэл минь балетчин хэвээрээ байгаа.

-Хэдий мэргэжлээ соль­сон ч сэтгэлдээ ба­лет­чин хэвээрээ гэлээ. Таныг ингэтлээ өөртөө татсан урлагийн нууц нь юунд байна вэ?

-Миний мөрөөдөл хийл хөгжимчин юм уу, төгөлдөр хуурч болъё гэж боддог байлаа. Би 1989 онд найман жил сураад, ба­летын жүжигчин мэргэ­жил эзэмшиж, энэ ягаан байшинтай ажил, амьд­ралаа 23 жил холбожээ.  Балетчин мэргэжлээ ор­хисон ч олон мэргэжил эзэмшсэн гэх үү дээ. Гэх­дээ харъяалагдаж буй бай­гууллага маань нэг. Анх 1999 онд театрт орж байсан үе амьдралын маань хамгийн гэрэл гэ­гээ­тэй үеийн нэг юм. Би Улаанбаатар хотод төрсөн. Ээж, аав маань Дархан хотын бүтээн байгуулал­тад оролцохоор томилол­тоор очиж тэнд суурьшсан учраас миний бага нас Дархан хотод  өнгөрсөн.  Бага ангидаа балет, дууны дугуйланд суралцдаг бай­сан, харин балетын шал­галтад санамсаргүй  тэнц­сэн л дээ. Ер нь ямар ч нийгэмд сонгодог урлаг биднээс хол язгууртны урлаг гэж ойлгодог. Сон­годог урлаг тансаг, оюуны дээд зэрэглэлийн таашаа­лыг өгч, түүнийг мэдэрч чаддаг үзэгчидтэй харьц­даг,  эмзэг бөгөөд агуу урлаг. Тиймээс мөн чанар, үнэ цэнийг нь үнэлэшгүй. Харин өнөөдөр оюунлаг урлагийн төрөл гэж үздэг. Та хэдий чинээ сонгодог урлагт ойр байна, тэр чи­нээгээр нийгэмд эзлэх байр суурь, үзэл бодол өөрчлөгдөх болно. Та сонгодог урлагаас таашаал авч сур. Тэгж чадвал амар амгалан , аз жаргалтай байх болно.

-Монголын урлагийн салбарт менежментийн асуудал орхигдсон гэж ярих юм. Үүнд менеж­ментийн ямар арга ухаан дутаад байна вэ?

-Хүн төрөхдөө л мене­жер төрдөг.  Хувь хүн цаг заваа зөв зарцуулж, төлөв­лөсөн ажлаа гүйцэлдүү­лэхийг менежмент гэж боддог. Монголын урлагт менежмент байсан,  харин түүнийг төгөлдөржүүлээд, академик чанартай болгож чадаагүй байх.  Мэргэжил бүр өөрийн онцлог  менежменттэй. Монгол хүний мэдрэмж уул ус, цаг агаартаа байдаг юм уу, агуу хөгжимлөг үндэстэн. Энэ утгаараа гайхамшиг­тай дасан зохицож, сурал­цаж чаддаг байгалийн гоц авьяастай.  Сонгодог урла­гийг монголчууд хайрла­даг, цаашдаа ч хайрлана. Театрт нэг өдөр олон үзэгч ирвэл сайн, цөөхөн ирвэл үзэгчгүй боллоо гэх нь учир дутагдалтай. 10 гаруй жил менежер хийсэн хү­ний хувьд тоглолт бүрдээ дүгнэлт хийж, социоло­гийн судалгаанд үндэс­лэж, урын сангаа бая­жуул­даг. Энэ утгаараа сонгодог урлагийг үнэхээр багаас нь ойлгуулаад, та­нин мэдэхүйн талаас нь сурталчилгаа хийгээсэй гэж боддог.  Харин  мөн­гөөр цацаж рекламдаад, нэг удаа тоглоод хүний зүрх сэтгэлд хүрэхгүй тог­лолт хийснээс чанартай, цөөн үзэгчтэй дахин ирэх сайхан сэтгэгдэл үлдээ­хийн тулд менежментээ хийдэг.

-Хүмүүс дууриас илүү хошин шог үзэх юм. Та хүмүүсийг сонгодог урлаг руу “дурлах “ямар менеж­мент хийдэг вэ?

-Театр маань байгуу­лагд­сан цагаасаа оюун­лаг, гэгээлэг, танин мэдэ­хүйн менежментийг хий­сээр ирсэн. Би урлагийн бусад бүх жанруудыг хү­лээн зөвшөөрдөг.  Сонго­дог урлаг бол хүн төрөлхт­ний, ардын урлаг эх орны, орчин цагийн урлаг өдөр тутам хувьсч байдаг уч­раас энэ гурван урлагийг хооронд нь харьцуулж бо­лох­гүй. Сонгодог урлагаар тухайн орны хөгжлийг тодорхойлдог учраас өр­сөлдүүлэх нь буруу. Ур­лагийн төрлүүд жамаараа л хөгжинө. 

МОНГОЛД ДУУРЬ, БАЛЕТЫН ХӨГЖМИЙН ЗОХИОЛЧ ХОВОР БАЙНА

-УДБЭТ хэмээх их айлд дэлхийн хэмжээний дуурь, балет тавигдах болж. Та театрынхаа га­даад харилцаанд их анхаа­рах юм аа?

-Хөгжмөөр илэрхий­лэгд­дэг театрын үнэ цэнэ бусдаас ялгардаг.  Хөгж­мийн ертөнцөд ямар ч орчуулга хэрэггүй. Сонго­дог урлагийн төрлийг даяарчлалын бэлгэ тэмдэг гэж үздэг. Тиймээс дотоод үйл ажиллагаанаас гадна гадаад харилцаа менеж­ментэд чухал үүрэг гүй­цэтгэдэг. Бидний тоглодог сонгодог уран бүтээлийн зохиолчид нь гол төлөв П.И.Чайковский, А.Адан, ДЖ.Верди, Ж.Бизе гэх мэт. Гадаад харилцаа гэдэг бол манай урын сангийн томоохон хэсэг юм.

-Зарим хүмүүс Монго­лын сонгодог уран бүтээ­лийг тайзнаа амилуулахгүй байна гэж шүүмлэх юм. Та энэ талаар ямар байр суурьтай байна?

-Ямарваа нэгэн шүүмж­лэлийг хоёр талаас нь авч үзэх хэрэгтэй. Ма­най театр сүүлийн найман жилийн турш бүтэн жи­лийн програмаа бэлтгэдэг болсон. Манай театрын менежментийн гол хэсэг нь дэлхийн сонгодгуудаас гадна үндэсний сонгодог бүтээлүүд байгаа. Ха­рам­салтай нь өнөөдөр дуурь, балетын хөгжмийн зо­хиол­чид ховор байна. Ер нь байхгүй гэж хэлж бол­но. Б.Шарав Х.Билэг­жар­гал, Д.Лувсаншарав, Ж.Мэнд-Амар, Б.Дам­динсүрэн нарын гарын хуруунд багтамгүй хөгж­мийн бүтээлүүд л байна.

-Сонгодог урлагийг сэхээтнүүдийн урлаг гэдэг. Орчин үед сонгодог урла­гийн үзэгч нь хэн байх ёстой юм бол?

-Сонгодог урлагийг хүн бүр ойлгох албагүй. Уран бүтээлчид энэ урла­гийн нууц, гайхамшгийг мэдрүүлэхийн төлөө зүрх сэтгэлээ зориулж  ажилла­даг. Та сонгодог бүтээлийг заавал ойлгох гээд өө­рийгөө зовоох хэрэггүй. Та зөвхөн таашаал аваад л орхи  л доо. Түүхэндээ энэ урлагийг  чинээлэг  хү­мүүс хөхиүлэн дэмжиж, хөгжүүлж ирсэн. Өнөөдөр оюунлаг хүмүүсийн хэрэг­цээ болсон.

-Энэ цагийн сонгодог урлагийн оргилуудыг нэрлэ гэвэл?

-Олон хүн бий. Манай театрын ягаан байшинд 270 орчим уран бүтээлч ажилладаг. Монголын соёл, урлагийг тэргүүлэх өнөр гэр бүл учраас энэ театртай холбоотой бүх уран бүтээлч үнэ цэнэтэй. Тиймээс бүгдийг нь оргил гэж нэрлэнэ.

-Монголын нэрийг дэлхийд “тамгалсан” уран бүтээлч олон гарч байна.  Ер нь Монголын сонгодог урлаг дэлхийн хаана нь явж байгаа бол?

-Тухайн  театрыг гад­ны уран бүтээлчидтэй хам­тарч ажилладаг, га­даадад ямар тэмцээнд орж буйгаар нь, урын сангаар нь үнэлдэг.  Монгол аль хэдийнэ дэлхийн төвшинд хүрсэн гэж хэлж болно. Түүнийгээ бататгах, ча­нар­жуулж хөгжүүлэх л  ажил үлдлээ. Гавьяат жү­жигчин Э.Амартүвшин маань энэ сарын сүүлээр Испанийн Плачидо До­мингогийн тоглодог театрт  “Реголетто”дуурийн гол дүрд тоглоно. Удахгүй дэл­хийн нэрийн хуудас  “Боль­шой” театрын 15 тэргүүлэх балетын жүжиг­чид ирж тоглох гэж байна. Манай театрын 150 хүн БНХАУ-ын Тянь жин хо­тод  шинээр нээгдсэн “Гранд” театрт “Цөмөө­хэй” балетыг  тоглоно. Энэ бүгдээс дүгнэхэд Монго­лын сонгодог урлаг ямар төвшинд байгааг хэлүү­лэлтгүй мэдэж байгаа байх.

СОЁЛГҮЙ ҮЗЭГЧ, МУУ УРАН БҮТЭЭЛЧ ГЭЖ БАЙДАГГҮЙ

-Ажил бол хоёр дахь гэр гэдэг. Уран бүтээлч­дийнхээ ажиллах нөхцөлд хэрхэн анхаарч байна вэ?

- Гэрийн эзэгтэй хүн гэрээ аятай, тухтай байл­гахыг хүсдэг. Тэр утгаараа хийх зүйл их байна. Теат­раа бага багаар засаж л  байна. Их зүйл хэрэгтэй байгаа.

-Салбарын шинэ сайд­тай болсон. Сайддаа уран бүтээлчдийнхээ нийгмийн асуудлыг шийдэх ямар хүсэлт тавьсан бэ?

-Салбарын сайдад ма­най байгууллагаас гадна харьяа таван байгууллага нэгдээд, Засгийн газрын мөрийн хөтөлбөрт ямар асуудлыг тусгах талаар олон саналуудыг багцлан өгсөн. Засгийн газраас хэрэгжүүлдэг “Сонгодог урлаг” хөтөлбөр сайн сан­хүүжилттэй батлагдаж бай­гаа. Төрөөс олон төс­лүү­дийг маань дэмжиж байна. Театрын барилга засварын ажил бага багаар ахиж байна.

-Сонгодог урлагтай тайз, чимэглэл, хувцас, дүр хувиргалт гээд олон зүйл хамт байдаг. Энэ бүхэн цаг үетэйгээ зэрэг­цэж чадаж байна уу?

-Театрын урлаг өө­рийн­хөө жамаар хөгжиж байна. Дэлхийн стандарт­тай зэрэгцэн алхаж бай­гаа. Түүний төлөө ч ажиллаж байна.

-Ямар ч салбарт хойч үеэ бэлтгэх нь чухал. Сонгодог урлагийг заавал гадаадад сурч, мэргэжил дээшлүүлдэг үү?

-Урлагт авьяас давам­гайлж байж гарч ирдэг. Одыг харин  төрүүлж бол­дог. Тиймээс авьяаслаг уран бүтээлч өөрийгөө хайрлаж, үнэ цэнээ мэд­рэ­хийн тулд  авьяасаа хөгжүүлэх шаардлагатай. Сүүлийн жилүүдэд  Зас­гийн газрын “Сонгодог урлаг” хөтөлбөрт дэлхийн хөгжингүй орнуудын ур­ла­гийн том сургуулиудад суралцах тэтгэлэгүүд ирж байна. Харин манай за­лууст хэлний бэрхшээл тулгардаг. Хэчнээн авьяас­тай байлаа ч өөрийгөө хөгжүүлэхийн тулд боловсрол өндөр бай­хыг шаардаж байгааг бүгд анхаарах цаг болжээ.

-Гадаадын өндөр хөг­жилтэй оронд сонгодог тоглолт үзэхийн тулд жи­лийн өмнөөс захиалж, гадаад үзэмжиндээ хүртэл анхаардаг гэсэн. Монго­лын үзэгчдийн соёл ямар төв­шинд байдаг гэж боддог вэ?

-Үзэгчдийн соёл олон зүйлээс шалтгаална. Энэ бол бүх нийтийн үйлс. Зөв­хөн нэг театр юм уу, урлагийн байгууллага ший­дэхгүй.  Соёлгүй үзэгч, муу уран бүтээлч гэж бай­даггүй. Хүнд гэр бүл, найз нөхөд, ажил гэх мэт орчин нөлөөлдөг.  Үзэгч, тоглогч хоёрын нэгдэж чадах то­хиолдлыг сайн уран бүтээл гэж нэр­лэдэг. Миний менеж­мен­тийн гол зорилго энэ нэгдлийг үүсгэхийн тулд ажиллаж байна.

-Танай театрт Германы уран бүтээлчид зочилсон гэж  дуулсан. Театрын цаашдын төлөвлөгөөнөөс танилцуулахгүй юу?

-Германы Дордмун­тын  камерны оркестрын удирдаач гурван хөгжим­чинтэйгээ ирчихсэн бай­гаа. Театрын маань дараа­гийн зочин Америк, Анг­лийн уран бүтээлч байна. Энэ жил Орос, Хятад, Итали, Франц, Герман, Америкийн уран бүтээл­чидтэй хамтран ажилла­хаар гэрээ хийсэн. Энэ жил манай театрын 50 дахь  улирал тохиож,  ирэх жилийн тавдугаар сард ойгоо тэмдэглэнэ. Энэ сард ДЖ.Вердийн алдарт, “Реквием” манай тайзнаа дахин эгшиглэнэ.