(Хөрөг)

Д.Нацагдоржийн болон МЗЭ-ийн шагналт зохиолч

Багаасаа л цаас харан­даанаас салдаггүй охин байв. Юм юм л зурна. Ха­жуу хашааны ах зураг зурдаг ардын авъяастан байв. Ингэж зур, тэгж зур гэж зааж өгнө. Бям­ба­жавын бага охин одоо бас юм л бол зураг зурна. Жаахан охины зурсан цас, улаан будгаар будсан ээ­жийг хараад Бямбажав өөрийнхөө бага насыг бас охиноо зураг зурж байгаад баярладаг ажээ. Бямбажав Дундговь аймгийн хоёр­дугаар арван жилийн дунд сургууль төгсөөд “Монгол мэдлэг” их сургуулийн монгол судлаачийн ангийг дүүргэж, улмаар багын хүслээ биелүүлж Дүрслэх урлагийн дээд сургуулийн чимэглэгч- зураачийн ан­гид суралцсан. 2005 онд СУИС-ийн Дүрслэх урла­гийн сургуульд урлаг суд­лалын магистрын зэрэг хамгаалжээ. Түүний ма­гист­рын бүтээл ихэд со­нин сэдэв байлаа. “Мон­го­лын  хадны сүг зураг дахь нум сумтай хүний дүр дүрслэл”. Энэ ажлаараа хадны зураг дахь нум сум­тай хүний дүрслэл, үйл хөдлөл, бэлгэдэл, түүнийг бүтээсэн үе шат, арга ба­рил, түүх археологи болон урлаг соёл зан үйл дүрслэх урлагт үлдээсэн уламжлал гээд олон чиглэлийг ха­марчээ.

Бямбажав дүрслэх ур­лагийн сургуулиа төгсөөд баримал барьж эхэлжээ. Хоёр хүүхэд нь ээжтэйгээ уралдаад л шавартай хут­галдаж өгнө. Тэр үед түүнд тусдаа урлан ч байсангүй, гэртээ бүх зүйлээ хийнэ. Мэдээж бага балчир хүүх­дүүд юуны учир мэдэх вэ дээ. Хамаг хувцас, ам хамар нь шавар болох нь энүүхэнд.

Калиграф бол дорнын урлагийн төрөл юм. Үү­нийг монголчлоод одоо уран бичлэг гэж байгаа. Энэ бол дүрслэх урлагийн нэг төрөл. Бас зарим нь уран бичлэг буюу калиг­рафийг хичээнгүй бичиг мэт ойлгох нь ч байдаг. Калиграф нь торгон агш­ны бүтээл юм шиг санагд­сан. Тэр бийрийн таталт, бэх будагны уусалт гээд нарийн ажваас тэр гоо сайхан нь үүндээ л байна даа гэж бодогдоно.

Сургуульд сурч байх­даа төрийн шагналт Я.Үрж­нээ багшийн ур­ланд суралцаж байхдаа их зүйл сурсанаа, багшаа дахин дахин дурсан ярьж байна лээ.

Дорно дахин Хятад, Япон, Солонгос бичгийн калиграфаас манай мон­гол бичгийн онцлог нь бийр салгахгүй, нэг л та­тал­таар хийдгээрээ онц­лог, гайхамшиг гэж тэр­бээр хэлж билээ.

Баримлыг нь монгол бичигтэй хослуулах санааг дүрслэх урлагийн сур­гуульд байхдаа олжээ. Түүний бүтээлд “Дэлгэр­түгэй” гэсэн төмрөөр хий­сэн бүтээл бий. Мөн мон­гол үндэстэн ястны онц­логийг харуулсан керами­кан цуврал байсан юм. Хүмүүс ялангуяа гадаа­дынхан авсаар одоо хоёр­хон л байна гэж инээм­сэглэж байсан. Манай оронд калиграфийн урлаг сүүлийн үед эрчимтэй хөг­жиж байна. Энэ урлаг нь уран санаа, дүрслэл, та­талттай. Гэхдээ монгол бичгийн дүрслэлийг маш сайн мэдэх хэрэгтэй бол­дог ажээ. Калиграфийн онцлог нь сүүлд засаж залруулна гэж байхгүй тухайн агшины сэтгэлийн хөдлөл юм даа.

Бямбажав зураачийн нөхөр нь Ж.Мандаасүрэн хэмээх уран дархан юм. Урлагийн хүмүүс бие биеэ ойлгоно. Энэ нь бүтээл туурвил, амьдрал ахуй, үр хүүхдээ өсөгөж хүмүүжүү­лэх гээд бүхэл зүйлд ха­маа­тай. Сэтгэл санаа нийлнэ гэдэг айл гэрийн өнгө бас чанар бөлгөө. Бямбажавын уран бүтээлд “Хун” хэмээх татлага бий. Булган аймагт амарч байхдаа санааг нь олжээ. Өмнө нь бол хунгийн тухай олон зүйл сонссон ч бүр нүдээр үзэж сэтгэлээр мэдэрсэн нь энэ амралтын үе байжээ.

Урд нууранд нь хоёр хун уулзалдан далавчаа­раа тэврэлдэн хүзүүгээрээ орооцолдон үнсэлдэх агш­ныг харж хун гэдэг шувуу­ны тэр элгэмсэг дотно төрх өөрийн эрхгүй бишрүүл­жээ.

Уран бүтээлдээ өсч өндийхсөн гэж тэрээр да­руухнаар бахархан өгүүл­сэн юм. Цэнд-Очи­рын Бям­бажав хэмээгч энэ уран бүтээлч бүсгүй­тэй уулзаж ярилцахад эх орон, монгол бичиг, соёл­доо чин үнэнээс хайртай, хайрла­даг болох нь туур­висан бүтээлээс нь тод ха­раг­дана.  Удахгүй нээг­дэх үзэсгэлэнгээс нь та бид үүнийг харах болно. Та­ван настай охиных нь час улаан будгаар зурсан залуу ээжийн хөргийн тухай бодсоор урлангаас нь гарч явахдаа эх үрийн тухай ихэд “хөөрхөн” бо­дол тээж явлаа. Амьдрал, уран бү­тээл энгийн тусмаа сайхан.