Д.ЖАВХЛАН
Монголчууд орон зайн гайхамшигт сэтгэлгээтэй ард түмэн билээ. Энэхүү сэтгэлгээний нэг илрэл бол хайчилбарын урлаг юм. Хайчилбараар “хорвоог амилуулдаг” уран бүтээлч “Орчлон дунд сургуулийн дүрслэх урлагийн багш Ч.Уранчимэгийн урланд зочилж, түүнтэй ярилцлаа.
-Та хайлчилбарын урлагтай хэзээнээс холбогдсон бэ. “Уран хайчилбар” гэсэн ном хүртэл гаргасан байсан?
-Цаасан хайчилбар бол миний хобби. Хайчилбарын арга технологийг олон жилийн хөдөлмөрийнхөө үр дүнгээр боловсронгуй болгож өнгөрсөн жил ном гаргасан. Цаасан урлал хүний баруун тархийг хөгжүүлдэг. Манай дугуйланд суралцаж буй хүүхдүүд зурахгүйгээр хайчилдаг. Ингэснээр тухайн хүүхдийн сэтгэн бодох авьяасыг хөгжүүлэх сайн талтай.
-Та боловсролын салбарт хэд дэх жилдээ ажиллаж байна вэ?
-Би Хэнтий аймгийн Биндэр сумаас 30 жилийн өмнө ажлын гараагаа эхлүүлсэн. Тэгээд Монголын хүүхдийн ордонд болдог багш шавь нарын үзэсгэлэнд хоёр ч удаа орсон. Тэр үед Урлан бүтээх төвийн захирал намайг дуудаад багшаар авсан юм.
-Тэгээд дараа нь “Орчлон” сургуульд орсон уу? 
-”Орчлон” сургуульд ирээд зургаан жил болж байна. Хүний сонирхол уйгагүй хөдөлмөр хэзээ нэгэн цагт өөрт хэрэг болдог л юм байна. Энд ирээд би олон хүүхдэд өөрийнхөө сурсан, мэдсэн зүйлийг зааж сургаж байгаадаа баяртай байгаа. Дугуйлангийн маань хүүхдүүд бүгд авъяаслаг, гарын уртай хүүхдүүд.
-Ер нь энэ цаасан хайчилбар хаана, хэзээ анх үүссэн юм бэ. Монголчууд хэдийнээс эхэлж хөгжүүлсэн юм бол?
-XVII зуунд Францын 16 дугаар Людовик вангийн дэргэд алба хашиж байсан Этьен де Силуэт гэх хүн үл мэдэх шог зураг зурсан гэдэг. Энэ үеэс сүүдэр зураг үүссэн бөгөөд хайчилбар үүссэн гэлцдэг юм. Харин монголчууд эртнээс охидууддаа хувцас болон гутлын харааны хээг эсгэх аргыг заадаг байсан. Энэ нь цаасан хайчилбар хөгжих бас нэгэн суурь болж байсан байх. 
-Зурахгүйгээр хайчлах нь хэцүү биш үү. Анх эхлэн суралцаж байгаа хүн арай хялбар аргаар эхэлдэг биз?
-Анхан шатны сурагчдад зурагтай хайчилбарыг эсгүүлдэг. Дараа нь өөрөөр нь зуруулаад хайчлуулдаг юм. Ингэснээр тухайн суралцагч дараа дараагийн элментийг зураггүйгээр хайчилдаг болно. Монголчууд зурах, хайлчлах авьяастай ард түмэн. Манай дугуйланд сурч байгаа гурван настай хүүхэд зурахгүйгээр хайчилдаг. Анх зурагтай хайчилбар нэхдэг байсан бол хоёр долоо хоногийн дараа сурчихсан зураггүй цаасан дээр янз бүрийн амьтан эсгээд толгой өндийх завгүй сууж байдаг юм.
-Анхлан суралцагчид ямар хайчилбарыг сонирхож байна?
-Хүүхдүүд уншсан номныхоо баатруудын зургийг хайчлах дуртай
байдаг. Бага насны хүүхдүүд өнгөт цаасаар амьтан хийх дуртай байдаг бол ахлах ангийнхан хар цагаан цасаар орон зайг тусган илүү нарийн ур чадвар шаардсан зүйл хийж байна. Охидууд ихэвчлэн хээ угалз, цэцэг, эрвээхэй хийх сонирхолтой байдаг бол харин хөвгүүд чонын дүрсийг үнэхээр гайхалтай хийдэг шүү.
-Уран бүтээлчид ихэнхдээ эхэлсэн бүтээлээ дуусгаж байж санаа нь амардаг. Хайчилбар бас адилхан байх. Ер нь энэ урлагаар хичээллэсэний давуу тал юу вэ?
-Манай сургуульд математик болон хэлний сургалт түлхүү ордог. Хайчилбараар хичээллэсэн хүүхдийн анхаарал төвлөрөлт дээд зэргээр ажилладаг. Манай дугуйлангийн хүүхдүүд барьсан ажлынхаа ард нь гарч байж санаа нь амардаг.
-Танай шавь нар олон шагнал, урамшуулалтай юм. Ямар ямар тэмцээн уралдаанд оролцсон бэ?
-2010, 2012 оны “Шилмэл загвар”-ын уралдааны Гранпри шагналыг манай сургуулийн долдугаар ангийн сурагч хүү авсан. Мөн Япон улсад болсон зургийн уралдаанд Идэр шавь маань амжилттай оролцож түрүүлсэн.
-Цаасан урлалаар хийсэн зүйлээ дотны хэн нэгэндээ бэлэглэвэл зүгээр юм шиг санагдлаа?
-Тийм шүү. Би “Эрдмийн өргөө” цогцолборын хүүхдүүдэд оны өмнөхөн хичээл заасан юм. Тэд шинэ жилээр сургуулийнхаа заалыг “Цасан ширхэг” хайчилбараар чимсэн байна лээ. Үүнээс өмнө жил жилийн шинэ жилээ сурагчдаас хураасан мөнгөөр чимдэг байсан гэсэн. Тэд нэг боодол бичгийн цаасаар заал дүүрэн чимэглэл хийснээр эдийн засгийн их хэмнэлт гаргасан байгаа юм.
