Ч.ГАНТУЛГА
Улсын Филармонийн гоцлол дуучин “Ардын дууч” Д.Бурмааг ярилцлагынхаа буланд урилаа.
-Ярилцлагаа таны сүүлийн үеийн уран бүтээлээс эхэлье?
-Баярлалаа. Танай сониноор дамжуулан элэг нэгт ахан дүүстээ усан могой жилийн сар шинийн баярын мэндийг хүргэе. Миний хувьд бие даасан тоглолтоо хийх гээд бэлтгэл ажилдаа орчихоод байна. Шинэ цомогт орсон дуунуудаа дүрсжүүлж эхэлсэн. Энэ жил манай филармонийн 40 жилийн ой тохиосон. Хамт олон маань олон үйл ажиллагаа, тоглолт зохион байгуулсны үргэлжлэл, “Гайхамшигт ардын дуу” тоглолт өнөөдөр, маргааш үргэлжлэх юм. Тоглолтод миний бие болон “Морин хуур” чуулгын гоцлол дуучин ардын жүжигчин Ш.Чимэдцэеэ, “Түмэн эх” чуулгын гоцлол дуучин, соёлын тэргүүний ажилтан Бямбажаргал эгч урилгаар оролцоно. Манай тоглолт сар шинийн өмнө болж байгаагаараа онцлог. Дан ардын дуунууд дуулагдаж, “Морин хуур” чуулгын шилдэг бүтээлүүд эгшиглэнэ.
-Улсын филармонитой хэрхэн хувь заяагаа холбов?
-Анх 2000 онд улсын филармонид туслах менежерээр жил гаран ажилласан юм. Энэ үеэс хамт олноо мэддэг болсон. Их сайхан хамт олон шүү. 2009 онд гоцлол дуучнаар орсон. Өмнө нь ажиллаж байсан болохоор харьцангуй амар байсан. Манайд бүх урсгалаар дуулдаг дуучид, бүх жанраар тоглодог хөгжимчид байна. Урлагийн их уурхай юм даа. Манайх залуу уран бүтээлч олонтой. Хамгийн сүүлд поп дуучин Т.Амина ороод байна.
-Цаг хугацаа өнгөрөх тусам ардын дуу маань үнэ цэнэтэй болох юм?
-Монголчуудын хамгийн том бахархал. Цаг хугацаа улиран өнгөрсөн ч ардын дуу үнэ цэнээ алдах ёсгүй. Хэрвээ ардын дуугаа мартах юм бол түүх, соёлоо мартаж байна гэсэн үг. Энэ бол гутамшиг шүү дээ. Ардын дуу өөрөө ард түмний өмч, ард түмний сэтгэлээс гарсан үгс. Үг нь зэмлэж, ая нь аргаддаг. Нийгэмд болохгүй байгаа зүйлийг далд үгээрээ сургамжилдаг. Амьдралд хамгийн ойрхон байж чаддаг. Ямар ч монгол хүн ардын дуугаа сонсоод уярахгүй байж чаддаггүй, учир нь энэ л байх даа.
-Урлаг, ялангуяа ардын дуу уран бүтээлчээс зөв хүмүүжил шаарддаг уу?
-Урлаг өөрөө тэр чигээрээ хүмүүжил. Бусдын нүдэн дээр үргэлж ил байдаг. Нийгмээсээ нэг алхмаар илүү алхдаг. Урлагийн хүн өөрөө урлаг дотроо зөв амьдрах нь чухал шүү дээ. Тэгж байж л зөв хүмүүжлийг авна.
-Амьдрал дандаа сайхан байдаггүй. Хааяа нэг гуниж, шаналсан үедээ өөрийгөө яаж тайтгаруулдаг вэ?
-Амьдрал дардан байдаггүй. Жаргал зовлон ээлжилдэг нь жам. Би шаналж, гунигласан үедээ урлагаас эрч хүчийг, хань, гэр бүлээсээ тайтгарлыг авдаг. Хамгийн хүнд хэцүү үед түшиж тулах багана минь гэр бүл минь юм даа.
-Ардын дуугаа дуулахад өөрийн эрхгүй омогшино биз?
-Хамгийн эхэнд эх орон, нутаг усаараа бахархах сэтгэл төрдөг. Цаашлаад ээж аав, элэг нэгт ард түмэн минь бодогддог. Энэ монгол түмэн, нутаг ус дуулсан дууны минь хөг аялгуу болж, сэтгэлд минь дандаа уяатай явдаг юм шүү.
-Хүн бүр дуучин гэх нэр зүүх нь холгүй болжээ. Дуучин гэж яг хэнийг хэлэх вэ?
-Солгой л биш бол өөрийгөө дуучин болчихлоо гэж боддог болчихсон үе. Ганц дуу хийгээд уран бүтээлч болчихлоо гэж эндүүрч болохгүй байх. Үүнийг дагаад урлагийн үнэ цэнэ алдагдаад байна. Соёлын тэргүүний ажилтан цолыг маш эрчимтэй уран бүтээл хийж байж, урлагт олон жил зүтгэж байж авдаг байх гэж би боддог. Төр засгаас уран бүтээлчдэд багахан ч болтугай цензүр тавиасай гэж хүсдэг. Нэг дуу дуулаад л дуучин болоод байвал насаараа урлагт зүтгэж яваа буурлуудын маань хөдөлмөр юу ч үгүй болно шүү дээ. Залуу уран бүтээлчдээ муулж байгаа юм биш шүү. Гэхдээ өнөөдөр мөнгө олох нь чухал биш, ирээдүйд урлагийн талбарт ямар бүтээл хийсэн нь чухал шүү дээ. Уран бүтээлч хүнд ард түмний халуун алга ташилтаас илүү үнэтэй зүйл юу байхав. Би урлагт 10 жил хөдөлмөрлөж байна. Тэглээ гээд өөрийгөө дуучин болчихлоо гэж том зан гаргаж яваагүй. Надад суралцах зүйл маш их байгаа. Уран бүтээлч хүн цаг минут бүрт суралцах ёстой гэж боддог.
-Хоолой жигдэрсэн ардын дуучин болоход хэр цаг хугацаа шаардах бол?
-Зууны манлай уртын дуучин Б.Норовбанзад гуай 50 нэлээд гарчихаад “Одоо л миний хоолой жигдэрч байна” гэсэн гэдэг. Тэгэхээр асар их цаг хугацаа, хүч хөдөлмөр шаардана. Өдөр бүрийн бэлтгэл, уйгагүй хөдөлмөрлөсний эцэст л ард түмэндээ хүлээн зөвшөөрөгдсөн хайртай дуучин нь болох байх даа.
-Ярилцлагынхаа сэдвийг багахан өөрчилье. Дуучин Д.Бурмаа хэр сайн ээж, галын өрөөндөө хэр сайн эзэгтэй вэ?
-Эмэгтэй хүн, эх хүнийхээ хувьд үүргээ биелүүлэлгүй яахав. Аль болох гэр бүлдээ цаг гаргаж хамт байхыг хүсдэг. Амралтын өдрүүдээр гэрийнхнийхээ дуртай хоолыг нь хийгээд ширээ тойроод цайлах дуртай. Гэр бүлийн аз жаргал үр хүүхэд байдаг шүү дээ. Үр хүүхдийнхээ эрүүл энх өсөхийг харах л эх,эцэг хүний жаргал байдаг. Би өөрийгөө их азтай гэж боддог. Миний хань спортын хүн. Гэхдээ миний ажлыг ойлгодог, үргэлж дэмждэг.
-Өнгөрсөн жилийн цагаан сараар үндэсний телевизийн цагаан сарын зохиомжид тоглосон шүү дээ. Энэ жил телевизүүдээс цагаан сарын нэвтрүүлэгт оролцох санал их ирж байна уу?
-Ардын дуу цагаан сартай салшгүй холбоотой. Манай дуучид сар шинээр урилгад дарагддаг. Аль болох цагаа зохицуулаад нэвтрүүлэгт оролцохыг хүсдэг. Энэ жилийн хувьд ч ялгаагүй олон сайхан нэвтрүүлгээр үзэгч түмэнтэйгээ мэндчилнэ.
-Таныг улсын начин Б.Насандэлгэрийн гэргий гэдгийг манайхан мэднэ. Монгол уламжлалын хоёр тал болсон танай гэр бүл цагаан сарыг хэр өргөн тэмдэглэдэг вэ?
-Манай гэр бүл цагаан сарыг өргөн тэмдэглэдэг. Битүүний өдөр тоос шороогоо үргээж, шинийн нэгний идээ ундаагаа бэлддэг. Харин сар шинийн өглөө эрт босч, цайгаа чанаж, дээжээ өргөнө. Ханийнхаа дээл хувцасыг бэлддэг. Бид харьцангуй залуу гэр бүл учир шинийн нэгэнд буурлуудынхаараа явж золгуут хийдэг уламжлалтай. Харин шинийн хоёрноос дүү нар минь ирж золгодог юм. Цагаан сар манай гэр бүлийн хувьд их чухал баяр.
