Агуу их эх орны дайны ялалтын 80 жилийн ойд

З.БАТЦЭЦЭГ

 

Нүдэндээ нулимстай баяр

Зөвлөлт Оросын ард түмний түүхэнд ариун гэж хэлж болох баяр байдаг. Энэ баяр бол жил бүрийн тавдугаар сарын 9-нд тэмдэглэдэг Ялалтын баяр юм. Ялалтын өдөр! Эдгээр үгсэд маш их зүйл бий. Тэд нулимс, гарз хохирлын гашуун, уулзалт, амжилтын баяр баясгаланг агуулдаг. Эцсийн эцэст тэр аймшигт жилүүдийн үйл явдал Зөвлөлтийн бараг бүх гэр бүл, хүн бүрт нөлөөлсөн. Ялалтын баяр бол эрхэм ахмад дайчдын маань зовлон шаналал, баяр баясгалан, Аугаа эх орны дайнд оролцсон бидний үеийнхний гүн талархал юм. Тэр аймшигт дайн бидний түүх, хүн төрөлхтний ой санамжинд үүрд үлдэх болно.  Биднээс Аугаа их эх орны дайны үйл явдал улам холдож, эдгээр үйл явдлын гэрч улам бүр цөөрсөөр байна. Хэдийгээр хэдэн арван жил өнгөрсөн ч жил бүрийн 5-р сарын эхээр бүх оросууд аав, өвөө, элэнц өвөг дээдсийнхээ эр зоригийг хүндэтгэж, биширч, үлдсэн ахмад дайчдын хамт 5-р сарын 9-нд Аугаа их ялалтын баярыг тэмдэглэдэг.

Рейхстагийн дээвэр дээр туг босгож байна

Баярын уламжлал

 

Хэдэн арван жилийн турш Ялалтын баяр нь Зөвлөлтийн ард түмний эр зоригийн бэлэг тэмдэг, агуу баяр хэвээр үлдсэн ч өөрчлөгдсөн. Гэхдээ ямар нэг зүйл өөрчлөгдсөн ч уламжлалд хүндэтгэл үзүүлдэг нь өөрчлөгдөөгүй хэвээр байв.

Ахмад дайчдын тухай хэзээ ч мартаагүй. Тэдэнд зориулж концерт, баярын цайны үдэшлэг зохион байгуулж, ахмад дайчдад дайны тухай шүлэг бичдэг. Ялалтын баярыг тохиолдуулан ахмад дайчдын гэрэл зургууд хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр гарч, хүүхдүүд дайн, Ялалтын баярт зориулсан зураг зурдаг.

Баярын хамгийн дуртай бэлгэдлийн нэг бол Москвагийн Улаан талбайд болдог Ялалтын парад хэвээр байна.

Цэргийн парад

Аугаа эх орны дайны ялалтыг хүндэтгэн Москва хотын Улаан талбайд жил бүр цэргийн парад зохион байгуулдаг бөгөөд энэ нь баярын оргил үе юм. Жагсаалд Оросын янз бүрийн зэвсэгт хүчин оролцож байна. Парадын зочид бол дайны ахмад дайчид, төрийн төлөөлөгчид, oросын оршин суугчид, түүний зочид юм.

BM-13 "Катюша", Ялалтын парад 1945 он​​​​​​

Баярын өглөөг ихэвчлэн хүндэтгэлийн арга хэмжээгээр эхэлдэг. Москва дахь мөнхийн галын дэргэдэх үл мэдэгдэх дайчны булш, Санкт-Петербург хотын Пискаревское оршуулгын газар дахь Эх орны дурсгалын хөшөө зэрэг хамгийн алдартай дурсгалт газруудад албан ёсны цэцэг өргөх ёслол болдог. Эдгээр арга хэмжээнд төр засгийн өндөр албан тушаалтнууд оролцдог байна.

Бусад хотод ч цэцэг өргөх ёслол болдог. Хот болгон дайны үеэр амиа алдсан баатруудынхаа хөшөөнд цэцэг өргөдөг.

1965 оноос хойш олон жилийн турш уламжлал тогтсон зүйл нь жил бүрийн тавдугаар сарын 9-ний Ялалтын баярын өдөр Москвагийн цагаар 18:00 цагт бүх Оросын нэг минутын чимээгүй байдлыг радио, телевизээр зарладаг. Харин сүүлийн жилүүдэд төрийн тэргүүн Ялалтын парад дээр үг хэлэхдээ нэг минут чимээгүй зогсохыг зарладаг болсон. Энэхүү гашуудлын үеэр Орос даяар хүмүүс амь үрэгдэгсдийн дурсгалыг хүндэтгэхийн тулд телевиз, радиогоор нам гүм болж байна.

 

 

Хамгийн сүр жавхлантай ёслолын буудлага 1945 оны тавдугаар сарын 9-нд болж байсан. Дайны дараа ч энэ уламжлал үргэлжилж, нийгмийн амьдралд газар авчээ. Жил бүр Ялалтын баярт зориулан салют буудуулж эхэлсэн. Орой нь 22.00 цагт салют буудаж, 10 минутын турш хүмүүс сая сая очоор гэрэлтүүлсэн тэнгэрийг харна. Энэ мөчид үзэгч бүрийн зүрх сэтгэлд ялалтын жинхэнэ мэдрэмж төрдөг. Эдгээр нь талархал, бахдал, баяр баясгалан, ялалтын буухиа юм.

 

Георгийн тууз

Ялалтын гол бэлгэдлийн нэг нь Георгийн тууз. Энэ нь 1943 онд “Алдар” одонг бий болгосноор бэлгэдлийн ач холбогдолтой болсон. "Германыг ялсны төлөө" медаль нь ижил туузтай байв.

Эхэндээ энэ нь Хаант Оросын Георгийн загалмайн одонгийн тууз байв. Георгийн туузыг ихэвчлэн зүүн энгэртээ зүүдэг. Түүнчлэн хүмүүс автомашины антен, толь, цүнх, үүргэвчинд зүүсэн байдаг. Орон сууцны тагт, цонх, хаалгыг Георгийн туузаар чимэглэсэн байдаг.

2005 онд РИА Новости болон сайн дурын оюутнуудын хүчин чармайлтаар "Георгийн тууз" хөдөлгөөн үүссэн. Дайны үеийн зовлон зүдгүүрийг мэддэггүй үеийхэнд ард түмнээрээ бахархах сэтгэлийг төрүүлэх зорилготой байв.

Өнөө үед "Георгийн тууз" кампанит ажил Орос даяар өрнөж байна. Худалдааны аж ахуйн нэгжүүд, соёлын байгууллагууд ч нэгджээ. Бараг хаа сайгүй хэн ч энэ ялалтын бэлгэдлийг үнэ төлбөргүй авах боломжтой. Одоо энэ кампанит ажлыг "Би санаж байна, би бахархаж байна" гэж нэрлэдэг. Хэн ч баатрынхаа тухай мартах ёсгүй.

 

Үхэшгүй мөнхийн хороо

Ялагчдын үр сад Аугаа эх орны дайнд оролцож явсан өвөг дээдсийнхээ гэрэл зургийг барин гудамжинд гарч жагсана. Хотын төв гудамжаар жинхэнэ “үхэшгүй мөнхийн салаа” алхдаг. Хэдийгээр энэ уламжлал нэлээд залуу боловч дэлхий даяар танигдсан. Монгол Улсад ч энэ арга хэмжээ сүүлийн жилүүдэд болж байгаа билээ.

Эх сурвалж: zms.mn