З.БАТЦЭЦЭГ
“Зууны мэдээ” сонин “Зууны нэг өдөр” булангаараа тухайн өдөр болсон түүхэн болон онцлох үйл явдал, баримтын талаар уншигчдадаа хүргэж байна. “Зууны нэг өдөр” нэгдүгээр сарын 2-ныг яагаад сарны анхны зургийг авсан өдөр гэдэг, мөн сансрын Луна станцын тухай баримтуудыг толилуулж байна.
* * *
Сарны анхны гэрэл зургийг Луис Дагер авчээ
Сар бол дэлхийг тойрон эргэдэг гэдэгт эрт дээр үеэс хэн ч эргэлздэггүй цорын ганц сансрын биет юм. Сар бол дэлхийн байгалийн хиймэл дагуул бөгөөд түүнээс дунджаар 384,400 км зайд оршдог. Нарны туссан гэрлээр сар гэрэлтдэг. Нарны эрчимтэй идэвхжилийн дараа сарны гадаргуу дээрх тодорхой газрууд гэрэлтэлтийн нөлөөн дор бага зэрэг гэрэлтэж болно.
Сарны гадаргуугийн судалгааг дэлхийгээс болон сансрын хөлгүүдээс идэвхтэй явуулсан. Сарны анхны гэрэл зургийг Луис Дагер 1839 оны нэгдүгээр сарын 2-нд авчээ. Гэхдээ 1839 оны наймдугаар сард олон нийтэд танилцуулсан.
Жилийн дараа буюу 1840 онд Ж.В.Драпер (АНУ) дурангаар сарны анхны гэрэл зургийг авчээ.
Бархасбадь, Санчир, Тэнгэрийн ван гариг руу нислэг хийх үеэр олж авсан шинжлэх ухааны мэдээлэл нь Сар бол Нарны аймгийн ердийн байгалийн хиймэл дагуул гэдгийг баталсан. Түүний гадаргуу нь ус, агаар мандалгүй нүцгэн ертөнц юм. 1969-1972 онд “Аполло” хөтөлбөрийн үеэр сарны гадаргуу дээр газардсан Америкийн сансрын нисэгчид үүнийг мэдсэн юм. Анхны хүн 1969 оны долдугаар сарын 21-нд саран дээр алхсан түүхтэй.
Гариг хоорондын анхны "Луна-1" станцыг хөөргөв
1959 оны 1-р сарын 2-нд Зөвлөлт Холбоот Улс анхны гариг хоорондын автомат станц болох “Луна-1”-ийг хөөргөв. Энэхүү төхөөрөмж нь Зөвлөлтийн сүлд бүхий хошуутай байсан бөгөөд зохион бүтээгч Сергей Королевын төлөвлөгөөний дагуу шинэ он гэхэд саранд хүргэх ёстой байв. Гэвч хяналтын системд доголдол гарсны улмаас арванхоёрдугаар сарын 31-нээс өмнө хөөргөх боломжгүй болсон юм.
“Луна-1” гариг хоорондын автомат станцтай пуужингийн бүх гурван үе шатыг хөөргөх, нислэг үйлдэх явц жигд явагдсан байна. Мөн 1959 оны нэгдүгээр сарын 3-нд пуужингийн гуравдугаар шатанд тусгай төхөөрөмжөөр 1 кг жинтэй натрийн үүл хөөргөсөн. Энэхүү үүл нь зургаа дахь магнитудын сүүлт од хэлбэрээр дэлхийгээс хэдэн минутын турш ажиглагдсан юм.
Гэвч "Луна-1"-ийн радио удирдлагын системд гарсан томоохон алдаанууд нь сансрын хөлгийг шаардлагатай тойрог замд оруулах боломжийг олгосонгүй. Үүний үр дүнд станц хөөргөснөөс хойш 34 цагийн дараа сартай мөргөлдөхийн оронд сарны гадаргуугаас 5995 километрийн зайд өнгөрөв.
Пуужин хөөргөснөөс хойш 62 цагийн дараа самбар дээрх батерей цэнэггүй болсоны улмаас станцтай холбоо тасарсан (тооцооллын дагуу тэдгээрийн ажиллах хугацаа 40 цагаас илүүгүй байсан). Дэлхийгээс 500,000 километрийн зайд орших “Луна-1” нь гелиоцентрик тойрог замд орж, ойролцоогоор 450 хоногийн тойрог замтай нарны анхны хиймэл дагуул болжээ.
1959 оны есдүгээр сард аль хэдийн "Восток-Л" пуужин Байконурын сансрын буудлаас хөөрч, "Луна-2" автомат станцыг хөөргөв. Дэлхий дээр анх удаа саран дээр газардсан нь “Луна- 2” юм. “Луна 2”-ын унасан сарны борооны тэнгисийн хэсгийг Лунника булан гэж нэрлэсэн байдаг.
Цахим нээлттэй эх сурвалжийг ашиглан бэлтгэв.
Эх сурвалж: www.zms.mn
