З.БАТЦЭЦЭГ
Жил бүр дэлхий даяар сая сая хүмүүс зөнөгрөл гэж оношлогддог. Олдмол дементиа өвчтэй хүн амьдралынхаа туршид олж авсан ур чадвараа алдаж, гадны тусламжгүйгээр амьдрах боломжгүй болдог. Мэдрэлийн эмч нар сэтгэцийн хомсдол үүсэх эрсдлийг бууруулах эсвэл түүнээс хамгаалах боломжтой эсэхийг Lenta.ru-д тайлбарлав.
Дэлхийн Эрүүл Мэндийн Байгууллагын (ДЭМБ) Ерөнхий захирал Тедрос Адханом Гебрейесусын мэдээлснээр, жил бүр 10 сая хүн зөнөгрөл гэж оношлогддог. Мөн олдмол дементиа өвчтэй 10 хүн тутмын зургаа нь бага, дунд орлоготой орнуудад амьдардаг байна.
Үүний зэрэгцээ зарим хүмүүс өөрсдийн нөхцөл байдлаа ухамсарладаггүй, үгүйсгэдэг эсвэл хүлээн зөвшөөрдөггүйг эрдэмтэд тэмдэглэж байна. 2025 он гэхэд манай гараг дээр 150 сая хүн ийм оноштой байх төлөвтэй байна. Одоо 50 гаруй сая байгаа юм.
Тархины бор гадаргын мэдрэлийн эсийн хатингарлаас болж оюун ухаан мууддаг гэж GUTA CLINIC-ийн мэдрэлийн эмч Сергей Новиков Lenta.ru сайтад тайлбарлавсан байна. Өвчин үүсгэх өдөөн хатгагчид нь архаг өвчинтэй хослуулан генетикийн хүчин зүйл, амьдралын хэв маягийн аль аль нь нөлөөлж болно. Ганцаардал нь оюуны хомсдолд орох эрсдлийг 50 хувиар нэмэгдүүлдэг.
Түүгээр ч зогсохгүй эмэгтэйчүүд эрчүүдээс хоёр дахин их мэдрэлийн эмгэгээр өвчлөх эрсдэлтэй байдаг гэж судалгаагаар тогтоожээ. Учир нь эмэгтэйчүүд эрэгтэйчүүдээс илүү урт насалдаг бөгөөд хөгшрөлт нь сэтгэцийн эмгэгийн гол эрсдэлт хүчин зүйл болдог.
Мэдрэлийн эмч С.Новиков хэлэхдээ хөгшрөлтийн дементийн хөгжлийг эм, зарим эмийн тархинд хортой нөлөө үзүүлэх, түүнчлэн атеросклерозын улмаас хурдасгах боломжтой гэж нэмж хэлэв.
Нэмж дурдахад судлаачид хуванцарт хордох нь, Паркинсоны өвчин, сэтгэцийн хомсдолд өртөх эрсдэл хоёрын хоорондын холбоог тогтоожээ. Дьюкийн Анагаах ухааны их сургуулийн эрдэмтэд буруу хаясан хуванцар нь маш жижиг тоосонцор болж улмаар ус, хоол хүнс, хүн, амьтны цусанд хуримтлагддаг болохыг тогтоожээ. Энэ бүхэн нь дементиа үүсэх эрсдлийг нэмэгдүүлдэг.
Доктор Новиковын хэлснээр тархины бор гадаргын хатингаршил ихсэх тусам шинж тэмдгүүд илүү тод илэрдэг байна. Дементиа өвчтэй хүн ой санамж муудаж, хий юм харж, төөрөгдөн, хэл ярианы бэрхшээлтэй болдог. Лондонгийн Брунел Их Сургуулийн сэтгэл зүйч, дементиа судлаач Байрон Крийз хэлэхдээ, сэтгэцийн хомсдолын эхний шинж тэмдэг нь ой санамж муудах биш харин сэтгэл санааны өөрчлөлт юм. Түүний хэлснээр өвчтөн түрэмгийлэл, хайхрамжгүй байдал, нийгэмд хүлээн зөвшөөрөгдөөгүй зан байдал, огцом шинж чанартай байж болдог байна.
Удамшил байхгүй тохиолдолд л оюуны хомсдолоос урьдчилан сэргийлэх боломжтой. Эмч хэлэхдээ, "Сэтгэлийн хямрал бол 100 хувь нөхөх боломжгүй өвчний нэг юм" гэж хэлэв. Үүнийг Брюс Уиллис гэх мэт алдартай хүмүүсийн жишээ харуулж байна. Тэд илүү сайн эмчилгээ хийх боломжтой байсан ч шинжлэх ухаан шинж тэмдгийг бүрэн засч залруулж чадахгүй байна. Анагаах ухаан нь өвчтөнийг тодорхой түвшинд л дэмжиж чадна".
Үүний зэрэгцээ, SM-Clinic-ийн мэдрэлийн эмч Валерия Морозикийн хэлснээр сэтгэцийн эмгэг үүсэх эрсдлийг бууруулахын тулд урьдчилан сэргийлэх арга хэмжээ авч болно. Юуны өмнө эрүүл амьдралын хэв маягийг баримтлах шаардлагатай гэж тайлбарлав. Та бие бялдрын хувьд идэвхтэй байх ёстой (илүү их алхаж, усанд сэлэх). Энэ нь цусны даралтыг бууруулж, цусан дахь сахарын хэмжээг хэвийн болгоход тусалдаг бөгөөд энэ нь өвчний нэг шалтгаан болдог.
Омега-3 тосны хүчил, антиоксидант, витаминаар баялаг эрүүл хооллолт нь тархины үйл ажиллагааг хангалттай эрчим хүчээр хангахаас гадна холестерин ихтэй тэмцэхэд тусална. Загас, самар, хүнсний ногоо, жимс жимсгэнэ зэргийг хоолны дэглэмдээ оруулаарай.
Тогтмол сэтгэцийн үйл ажиллагаа нь оюун ухааны хомсдолоос урьдчилан сэргийлэх үр дүнтэй арга юм гэж эмч тэмдэглэв. Түүний хэлснээр байнгын сэтгэхүйн үйл явц нь тархины эсүүдийн хооронд шинэ холболт үүсдэг. "Үгийн сүлжээ тааж, ном уншиж, хөгжмийн зэмсэг тоглож, үргэлж шинэ зүйл сур" гэж В.Морозик эмч уриалав.
Нийгмийн идэвхтэй байх нь чухал. Гэр бүл, найз нөхөдтэйгээ уулзах нь оюун санаанд шинэ тэжээл өгөхөөс гадна эерэг сэтгэл хөдлөлийг авчрах болно.
Тархины эрүүл мэндэд хангалттай унтах шаардлагатай гэж эмч үргэлжлүүлэн хэлэв. Энэ нь тархинд хуримтлагдсан метаболитыг цэвэрлэж, шинэ мэдрэлийн холболт үүсгэх боломжийг олгодог бөгөөд энэ нь шинэ ур чадварыг цээжлэх, хөгжүүлэхэд чухал ач холбогдолтой юм. “Өдрийн цагаар хагас нойр аваад хэрэггүй. Хэрэв нойр нь богиноссон эсвэл хүч чадлыг бүрэн сэргээхэд тус болохгүй бол та эмчид хандах хэрэгтэй" гэж мэдрэлийн эмч хэлэв.
Тамхи татах, архи уух нь цусны судас, уушиг, элэгийг гэмтээж, тархины үйл ажиллагаанд сөргөөр нөлөөлж, хангалттай эрчим хүч, хүчилтөрөгч хүлээн авдаггүй тул муу зуршлаас татгалзах нь чухал гэдгийг С.Морозик мөн хэлэв.
Дүгнэж хэлэхэд мэдрэлийн эмч Новиков сэтгэцийн хомсдолтой өвчтөнүүдийг эмчлэхдээ эхний алхам бол өвчний хөгжлийн түвшинг тогтоох явдал юм. “Үүний тулд тусгай туршилтуудыг ашигладаг. Дараа нь эмийн бэлдмэл, оюуны тусгай дасгалуудыг хослуулан зааж өгдөг. Мэргэжилтнүүдийн хяналтан дор ийм хослол эерэг үр дүнг өгч чадна" гэж эмч дүгнэж байна.
Эх сурвалж: www.zms.mn
