З.БАТЦЭЦЭГ
Ирээдүйн эргэлзээ, айдастай тулгарсан үед хүмүүс эзотерик итгэл үнэмшлээр тайтгарлыг олдог. Бүх зүйлийг урьдчилан тодорхойлно гэсэн санаа нь үүрэг хариуцлагыг түр зуур мартах боломжийг олгодог. Түүхээс харахад алдартай магнатууд, санхүүчид ч гэсэн ийм хандлагатай байсан. Жишээлбэл, АНУ-ын хамгийн том банкны сүлжээг үндэслэгч Жон Пиерпонт Морган өглөө бүр Уолл Стрит рүү явахаасаа өмнө 1899 оны зах зээлийн уналтыг таамаглаж байсан гэх зурхайчтай зөвлөлддөг байв. Зөвхөн зуунд төдийгүй дараа нь бараг бүх санхүүгийн хямрал хэд хэдэн луйварчдад алдар нэр авчирсан. Тэд бусдаас илүү өөрсдийнхөө зөв гэдэгт итгүүлж чадсан юм. Одоо зурхай нь орчин үеийн хотын загварын нэг хэсэг болсон тул зурхайч-эдийн засагчид эрэлт хэрэгцээтэй хэвээр байгаа. Зах зээл, томоохон корпорациудын бодлогод нөлөөлсөөр байна. Энэ тухай "Lenta.ru" материалд юу гэсэн талаарх мэдээллийг хүргэж байна.
Үүнд одод буруутай
АНУ-ын хөрөнгийн зах зээл эрчимтэй хөгжиж байх үед буюу XIX зууны төгсгөлд гарагууд болон бусад тэнгэрийн биетийн хөдөлгөөн санхүүгийн ертөнцөд хэрхэн нөлөөлдөг тухай сургааль улс оронд түгээмэл болж эхэлсэн. Үүнийг санхүүгийн зурхай (эсвэл одон орны эдийн засаг) гэж нэрлэдэг байсан. Оршин тогтносныхоо эхний хэдэн зуунд Америкийн санхүүгийн зах зээлийн томоохон тоглогчдын дунд эрэлт хэрэгцээтэй байсан. Санхүүгийн зурхай нь сонгодог зурхайн нэгэн адил арга зүй нь орчин үеийн шинжлэх ухааны арга барилтай нийцэхгүй, мэргэ төлөгчийн ид шидтэй илүү холбоотой байдаг хуурамч шинжлэх ухааны практик юм. Санхүүгийн зурхайчдын үйлчилгээнд мөнгө хөрөнгө оруулах хамгийн амжилттай үе, бие даасан санхүүгийн таамаглал, төрсөн он сарын зурлага мөн орд бүрийн санхүүгийн зурхайг бэлтгэх явдал багтдаг. Зарим "одон орны эдийн засагчид" хөрөнгийн зах зээлийн үйл явдлуудыг урьдчилан таамаглах боломжтой байсан. Учир нь тэдний ихэнх нь зөвхөн оддын байрлалаас гадна уламжлалт техникийн шинжилгээний үр дүнд тулгуурладаг.
Санхүүгийн ертөнц олон дуулиан шуугианыг мэддэг. Тэдний төвд луйварчин зурхайчид байсан. Тэдний зарим нь өөрсдийн санаа бодолдоо чин сэтгэлээсээ итгэж, зарим нь хэн нэгний баяжих хүслээр мөнгө олсон ч аль аль тохиолдолд тэдний үйл ажиллагаа ижил үр дүндтэй байсан. Тэдэнд итгэж байсан үйлчлүүлэгчид хөрөнгө мөнгө, тэр байтугай ажлаа ч алддаг.
АНУ-ын хөрөнгийн зах зээлийн түүхэн дэх хамгийн алдартай луйварчдын нэг бол Money Concepts Capital корпорацийн брокер, хөрөнгө оруулалтын зөвлөх Гурудео Персод юм. Тэрбээр 2007 оны дундуур өөрийн хөрөнгө оруулалтын сан болох White Elephant Trading-ийг үүсгэн байгуулжээ. Г.Персод үүнд оролцохоо зарлаагүй бөгөөд хөвгүүдээ удирдагчаар томилсон юм. Гэсэн хэдий ч үнэн хэрэгтээ уг сан түүний мэдэлд байсан. Тэрбээр шинэ хөрөнгө оруулагчдыг татах ажилд биечлэн оролцсон.
Үнэт цаас, биржийн хороо (SEC) хожим олж мэдснээр Г.Персод 14 хүнээс нэг сая гаруй ам.доллар цуглуулсан. Тэдний дунд нөхрөө алдаж, амьжиргааны эх үүсвэргүй болсон эмэгтэй ч байжээ. Тэрбээр нөхрөө гэнэт нас барсны дараа даатгалаас авсан сүүлийн 175 мянган ам.доллараа тус санд оруулсан байна. Г.Персодыг санхүүгийн зурхайн зарчмаар фондоо удирдаж байсныг хөрөнгө оруулагчдын хэн нь ч мэддэггүй байсан. Санхүүч сарны мөчлөг болон таталцлын хүчинд тулгуурлан хувьцаа худалдаж авсан. Гэсэн хэдий ч тэрбээр бие даан судлах цаг гаргаагүй. Шийдвэр гаргахдаа интернэтийн үйлчилгээг ашигласан байна. Персод таталцлын хүч нь хөрөнгийн зах зээлд оролцогчдын зан төлөвт нөлөөлдөг гэж үздэг. Жишээлбэл, сарны таталцлын хүч нэмэгдэхийн хэрээр хөрөнгө оруулагчдын сэтгэл санаа муудаж, тэд хөрөнгөнөөсөө салж эхэлдэг.
Ийм санхүүгийн стратегийн алдагдал удаан хүлээгдсэнгүй. Г.Персод үнэт цаасны арилжаагаар 400 орчим мянган ам.доллар алдсан. Тэрбээр нэг хэсэг дансны хуулгаа хуурамчаар үйлдэж, хуучин хөрөнгө оруулагчдад шинээр орж ирсэн орлогоос мөнгө төлж хөрөнгө оруулагчдыг авч үлдэж чадсан. Г.Персод санхүүгийн пирамид байгуулаад зогсохгүй, өөртөө болон гэр бүлдээ зориулж сангаас нийтдээ 415 мянган ам.оллар хулгайлсан. Үүний үр дүнд зурхайчийг шүүхэд өгч, дараа нь түүнд гурван жилийн хорих ял оноож, хохирогчдод 948.3 мянган ам.долларын нөхөн төлбөр олгохоор болжээ. Өөр нэг луйварчин болох Зурхайчдын сангийн үүсгэн байгуулагч Хенри Вайнгартен ажлын зарчмаа нуугаагүй. "Одон орон судлалд суурилсан математик сэтгэл судлал" зарчмыг ашигладаг гэж мэдэгджээ. Гэхдээ түүний хөрөнгө оруулагчид болон үйлчлүүлэгчдэд нь компаниуд хувьцаагаа сурталчлахын тулд түүнд мөнгө төлж байгааг тэр бүр мэдээлдэггүй байсан. Хенри Вайнгартен тэдэнд хувьцаа нь хэдхэн пенни болтлоо хямдарч, дараа нь хөрөнгийн биржээс бүрмөсөн алга болсон International Hi-Tech Industries-ийн гайхалтай амжилтыг тэдэнд итгүүлэв.
Гэсэн хэдий ч энэ үйл явдлын дараа Х.Вайнгартен хэвээр үлдэж чадсан. 2000 онд U.N.Dollars -ийн гол хувьцаа эзэмшигч Эдвард Дюрант түүнийг "санхүүгийн зурхайн үйлчилгээ" үзүүлэхийн тулд хөлсөлсөн байв. Үүний дараа тэрбээр өөрийн цахим хуудаснаа U.N.Dollars-ын хувьцааны таамаглалыг нийтэлж эхэлсэн. Тэр үнэт цаасны үнэ дөрвөн ам.доллар хүртэл өснө гэж амласан юм. Нэмж дурдахад Х.Вайнгартен хөрөнгө оруулалтын зөвлөх үйлчилгээ үзүүлж, долоон үйлчлүүлэгчийн дансыг удирдаж, тэдний мөнгөөр U.N.-ийн 253 мянган хувьцааг 75 мянган ам.доллараар худалдаж авсан. SEC 2001 оны аравдугаар сард Х.Вайнгартенийн үйл ажиллагааг сонирхож эхлэхэд тэрбээр компанийхаа 250 мянган хувьцааг сурталчлах зорилгоор авсан нь тогтоогджээ. Үүний үр дүнд Х.Вайнгартен 15 мянган ам.долларын торгууль төлж, түүний үйлчлүүлэгч Э.Дюрант зах зээлийг хууль бусаар ашигласан хэргээр ял сонсчээ.
Х.Вайнгартен
Санхүүгийн зурхайчид бүхэл бүтэн санхүүгийн байгууллагуудын удирдлагад хүрч чадсан тохиолдол бий. Тухайлбал, Румын улсад Минерва хэмээх нэрээр алдартай зурхайч саяхан тус улсын Үндэсний банкинд ажилд оржээ. Жинхэнэ нэр нь Габриэла Дима Минерва түүнийг удирдах албан тушаалд очсон гэж сайрхаж байсан ч эх сурвалжийн мэдээлснээр зурхайч нь захиргааны ажил хариуцсан захирлын нарийн бичгийн даргын албан тушаалд ажилладаг байв. 2022 оны гуравдугаар сард Энэтхэгийн Үндэсний хөрөнгийн биржид чухал шийдвэр гаргахад оролцсон нь том дуулианы шалтгаан болсон юм. Биржийн дарга асан Читра Рамкришна Гималайн иогитой 20 жил зөвлөлдсөний үр дүнд биржийн хяналтыг түүнд шилжүүлсэн нь тогтоогдсон. Тэр эмэгтэй санхүүгийн баримт бичиг, уулзалтын хөтөлбөр болон бусад бизнесийн мэдээллийг зурхайч руу илгээсэн. Хожим Рамкришна мөнгө угаах, залилан мэхлэх, нууц мэдээллийг задруулсан хэрэгт буруутгагджээ.
Боломжийг ашиглаад
Дэлхийн хамгийн том санхүүгийн зах зээл болох АНУ-д зах зээлийн ирээдүй хамгийн бүрхэг мэт санагдах хямралын үед зурхайн ухаан хөрөнгө оруулагчдын дунд нэрд гарах болсон. Ялангуяа, энэ нь 1907 онд Нью-Йоркийн хөрөнгийн бирж задран унасны дараа болсон юм. Хөрөнгийн зах зээл дэх үймээн самуун, тодорхойгүй байдал нь санхүүгийн зурхайн анхны од Эвангелин Адамсын амжилтад хүрэх завшаан болжээ.
Тухайн үед зурхайг хууль бус ид шидийн зан үйл гэж Э.Адамсыг дарамталж байсан ч тэрбээр Манхэттэнд өөрийн пүүсээ нээж чадсан. Э.Адамс 1899 оны сүүлийн улиралд зах зээлийг урьдчилан таамагладгаараа алдартай байсан. Энэ хугацаанд зах зээл үнэхээр 23 хувиар унасан. Үүний үр дүнд дэлхийн хамгийн том банкны эздийн нэг JPMorgan Chase-ийг үүсгэн байгуулагч Жон Пиерпонт Морган гэсэн нэрт санхүүчид зурхайчтай зөвлөлдөж эхлэв.
1911 оны хавар банкир Титаник хөлөг онгоцоор аялах гэж байсан. Тэр энэ аяллыг тэсэн ядан хүлээж байсан ч дарвуулт онгоцны өмнөхөн Э.Адамс түүнд онгоцонд суухгүй байхыг зөвлөжээ. Үүний дараа Ж.П.Морган Уолл Стрит рүү явахаасаа өмнө өглөө бүр Э.Адамстай зөвлөлддөг болов. Алдарт хэллэгийг санхүүчтэй холбосон байдаг. Сэтгүүлчид саятан болгонд хувийн санхүүгийн зурхайч хэрэгтэй юу гэж асуухад Морган "Саятан хүмүүст зурхай хэрэггүй. Тэрбумтнуудад хэрэгтэй" гэж хариулжээ. Э.Адамс зөвхөн ганцаарчилсан зөвлөлгөөнөөсөө мөнгө олоод зогсохгүй өргөн хүрээний дунд нэр хүндтэй болж сар бүр урьдчилсан мэдээг нийтэлж, сая сая сонсогчдод зориулж радио нэвтрүүлэг зохион байгуулжээ. Тэрбээр 1929 онд үнэт цаасны үнэ огцом өсөх тул аль болох их хөрөнгө оруулахыг зөвлөсний дараа зурхайчийн амжилт тасарсан. Э.Адамсын таамаглалын зах зээл дээрх шуугиан нь хувьцааны үнийг хэсэг хугацаанд өсгөсөн. Гэсэн хэдий ч 1929 оны аравдугаар сард хөөс хагарч, Хар пүрэв гараг ирж, АНУ-д Их хямрал эхлэв.
Гэсэн хэдий ч эдгээр үйл явдал нь өөр нэг алдартай "одон орон-санхүүч" Уильям Ганны таамаглалтай давхцаж байсан нь техникийн шинжилгээг одон орон, зурхай, тоон судлалтай хослуулсантай холбоотой байж болох юм. “Ганны өнцөг” гэгчийг өнөөг хүртэл худалдаачид ашигладаг. Гэсэн хэдий ч түүний бусад арга нь үнийн утгыг ордны зэрэгт хөрвүүлэх (Үнэ-Зодиак хувиргалт) болон гаригуудын байршлын диаграммыг тоон матрицтай хослуулах явдал байв.
Нью-Йорк хөрөнгийн бирж
Ийм хөрөнгө оруулалтын стратегийн үр нөлөөг нотлохдоо Ганны дагалдагчид 1909 оны Ticker and Investment Digest нийтлэлээс байнга эш татдаг. Үүнд аравдугаар сард 25 арилжааны өдөр санхүүч 286 гүйлгээ хийснээс ердөө 22 нь ашиггүй байсан гэжээ. Мөн нийтлэлд Ганн хоёр жилийн дотор хагас сая ам.долларын хөрөнгө цуглуулж, нэг удаа "130 ам.доллар авч, нэг сар хүрэхгүй хугацаанд 12 мянга гаруй ам.доллар болгож өсгөсөн" гэж бичжээ. Гэвч аав нь худалдаа биш, ном, курс зарж амьдралаа залгуулдаг байсныг Ганны хүү хожим нь илчилжээ.
Бараг бүх томоохон зах зээлийн сүйрэл бүр нэг зурхайчийг нэрд гаргасан байдаг. Тиймээс алдарт зурхайн онлайн сургуулийг үндэслэгч Ребекка Гордон 2008 оны эдийн засгийн уналтын үеэр Уолл Стритийн банкны ажилтнуудаас дуудлага салахаа байсан гэжээ. Merrill Lynch-ийн шинжээч Арч Кроуфорд 1962 онд хөрөнгийн зах зээлийн уналтын дараа ийнхүү алдаршсан байдаг. Тэрээр 1987, 2008 онд зах зээлийн уналтыг урьдчилан таамаглаж чадсан цөөхөн хүний нэг байв. Хожим нь Кроуфорд таамаглалдаа техникийн шинжилгээнд тулгуурласан гэдгээ хүлээн зөвшөөрсөн. Манай цаг үеийн хамгийн алдартай санхүүгийн зурхайчдын нэг бол Рэймонд Мерриман. 2008 оны хямралын дараа үйлчилгээ нь эрэлт хэрэгцээтэй болсон. Үүнийг өөрийн мөчлөгийн онол дээр үндэслэн таамагладаг гэж хэлдэг. Хожим нь тэрбээр өөрийн зөвлөх компани болох Merriman Market Analyst-ийг байгуулж жил бүр "Урьдчилан таамаглах ном", түүнчлэн өдөр бүр, долоо хоног, сарын тайланг нийтэлдэг. Тэдгээрийг захиалах нь жилд 3600 ам.долларын үнэтэй байдаг.
Рэймонд Мерриман
Нэмж дурдахад Merriman-ийн пүүс дэлхийн өнцөг булан бүрт байгаа үйлчлүүлэгчиддээ "вебинар, бага хурал, хөрөнгө оруулалтаар дамжуулан" арилжаа хийхийг заадаг. Мерриманы хэлснээр түүний таамаглал нь богино хугацааны хөрөнгө оруулалтад хамгийн сайн ажилладаг. Гурван хоногоос зургаан сар хүртэл, учир нь гарагуудын харилцаа нь зөвхөн богино хугацаанд үнэн зөв хариулт өгдөг. Орчин үеийн санхүүгийн зурхай нь мөнгөтэй холбоотой бараг бүх асуудлаар бүх төрлийн үйлчилгээ, зөвлөгөөг санал болгодог. Ажлын байраа солих эсэх, орлого нь хэзээ огцом өсөх, ямар үед үл хөдлөх хөрөнгө худалдаж авах эсвэл зарах вэ гэх мэт. Зурхайн эдийн засаг нь маркетингийн салбарт мөн үндэслэсэн. Ийм мэргэжилтнүүд шинэ компанид брэнд сонгох, SWOT шинжилгээнд (компанийн стратеги төлөвлөлт, стратегийн менежментийн арга) өгөгдөл өгөхөд тусалдаг.
Хамгийн түгээмэл чиглэл бол мэдээжийн хэрэг хөрөнгийн болон түүхий эдийн зах зээлийн өөрчлөлтийн урьдчилсан мэдээ хэвээр байна. Bloomberg 2018 онд Балбын алдарт зурхайч Сантош Васиштхагийн тухай бичсэн. тус улсын нэгэн амралтын газарт үйлчлүүлэгчээ цагт нь 125 ам.доллараар хүлээн авдаг. Түүний таамаглал нь тухайн хүний төрсөн цаг болон оддын байрлал дээр үндэслэсэн байдаг. Васиштхагийн хэлснээр Балбын ерөнхий сайд, Сангийн сайд нар түүнтэй байнга зөвлөлддөг. Bloomberg-ийн сэтгүүлч алдартай зурхайчтай хийсэн уулзалтад оролцов. Васиштха түүнд санхүүгийн таамаглалаа хэлсэн боловч "тэнгэрийн биетүүдийн чиглэл байнга өөрчлөгдөж байдаг" гэж тэмдэглэсэн. Зөвхөн хүн өөрөө хүчин чармайлтынхаа үр дүнг хянах боломжтой гэж ам алдсан юм.
Васиштхагийн зөвлөгөөний өрөө
Мэргэний зах зээл 2019 он гэхэд 2.2 тэрбум ам.долларт хүрсэн гэж Статиста мэдээлэв. Царт тахлын улмаас 2020 онд бага зэрэг уналтын дараа түүний хэмжээ сэргэж, 2.22 тэрбум ам.долларт хүрчээ. Дөрвөн америк хүн тутмын нэг нь тэнгэрийн биетүүдийн хөдөлгөөн хүмүүсийн амьдралд нөлөөлдөг гэж үздэг. АНУ-ын оршин суугчдын 15 орчим хувь нь мэргэчид эсвэл зөн билэгчдийн зөвлөгөөг авч байжээ. Google Trends-ийн шинжээчид 2020 онд "астрологи", "төрсний зураг" гэсэн хайлтын асуулгын давтамж таван жилийн дээд амжилтыг эвдэж, ухаалаг гар утасны зурхайн хэрэглээний зах зээлийн хэмжээ 40 сая ам.долларт хүрсэн болохыг тогтоожээ. Аппликэйшнүүдийн нэг нь хөрөнгө оруулагчийн хувийн зурхайн урьдчилсан таамаглал дээр үндэслэн компанийн хувьцааг сонгоход тусалдаг. Том бизнес ч ид шидийн сургааль руу шилжиж байна гэж зурхайчид хэлдэг. Жишээлбэл, Ведийн мэргэжилтнүүд Apple бүх шинэ бүтээгдэхүүнээ "ногоон өдрүүд" гэж нэрлэгддэг өдрүүдэд гаргадаг болохыг анзаарсан: Ведийн сургаалийн дагуу эдгээр нь шинэ эхлэл болон арилжааны амжилт авчирдаг.
“Уолл Стрийтийн бараг бүх брокерууд зурхайчдад ханддаг нь нууц биш” Дональд Реган, АНУ-ын 66 дахь Сангийн сайд. Хэдийгээр эрдэмтэд болох физикч, одон орон судлаачид зурхай псевдо-шинжлэх ухааны шинж чанартай гэдэгт нийгмийг итгүүлэхээс залхдаггүй ч түүнийг дагагчдыг бодлоо өөрчлөхөд хүргэж чадахгүй бололтой. Орчин үеийн зурхайчдын үйлчлүүлэгчдэд таамаглал хэр үнэн болох нь тийм ч чухал биш. Гол зүйл бол стрессээ тайлж, бага зэрэг хөгжилтэй байх явдал болжээ.
Эх сурвалж: www.polit.mn
