Бид өдөр тутмын амьд­ралдаа бодит үнээр бараа, бүтээгдэхүүн худалдаж авч чаддаг уу. Энэ асуул­тад олонх нь үгүй гэж хариулах байх. Тэгвэл эдийн засгийн шударга зарчим чухам хаана алдаг­даж, бодит үнэ хэрхэн хөөсөрч иргэдэд хүрдгийг харуулахаар “Үнэ ба өртөг” цуврал нийтлэлийг хүргэхээр бэлтгэлээ. Энэ удаад орон сууцны үнийн талаарх мэдээллийг хүргэж байна.

Монголын эдийн засагт орон сууцны үнийн хэт хөөрөгдөл үүсчээ гэж саяхны нэгэн судалгаанд дурдсан байна. Шинээр баригдаж байгаа болон хуучин байрны үнэ ойрын гурван жилийн дотор2-3 дахин огцом нэмэгдсэн нь энэхүү дүгнэлтийг хийхэд хүргээд буй. Орон сууцны үнэ өдөр ирэх тусам нэ­мэг­дэж байгаа нь бага, дунд орлоготой иргэдийг байртай болох эрхгүй бол­госон нь үнэн. Таван жи­лийн өмнө метр квадратыг нь 750 мянган төгрөгөөр худалдаж авах боломжтой байсан бол өнөөдөр дундаж ханш нь 1.9 сая төгрөгт хүрээд байна. 50 метр квадрат хэмжээтэй хоёр өрөө байр худалдан авахын тулд 100 орчим сая төгрөг зарцуулна гэсэн үг. Орон сууцны үнэ ийнхүү хөөсөрхөд хэд хэдэн шалтгаан байдаг аж.

Шалтгаан 1. Барилгын материалын үнэ

Барилгын материалын үнэ өндөр, нийлүүлэлт хомс, импортоос хараат гэх шалтгаанаар байрны үнийг өсгөдөг. Энэ бол барилгынхны урдаа барь­даг нэг шалтгаан. Тэг­вэл барилгын материа­лаас болж орон сууцны үнэ өсөх боломжгүй гэд­гийг ШӨХТГ-аас тогтоо­сон. Тэдний судалгаагаар орон сууцны нэг метр квад­ратын бодит үнэ 850.000-1.100.000 төгрө­гийн хооронд байх бол­омж­той гэж байсан. Ба­рил­гын гол нэр төрлийн материал болох ган туй­ван, цементийн нийлүү­лэлт сүүлийн гурван жи­лийн судалгаагаар тас­ралт­гүй өссөн, үнийн хувьд харьцангуй тогтвор­той байгаа нь орон сууцны үнийн өсөлтийн шалтгаан болохгүй гэж дүгнэсэн билээ.

Шалтгаан 2. Газрын үнэ

Хотын төлөвлөлт, га­зар олголтын замбараагүй байдлаас болж орон сууц­ны үнэ өндөр байна гэлц­дэг. Энэ нь ч үнэний ортой. Барилгын компаниуд бү­тээгдэхүүнээ өндөр үнэлэ­хийн тулд аль болох ашиг­тай талбайд барилга бари­хыг эрмэлздэг. Худалдан авагчдын хувьд ч орон сууцны байршлыг гол шал­гуур болгодог нь үнэн. Тэгэхээр нийслэлд хам­гийн ашигтай байрлалын газар нь хамгийн өндөр үнэтэй байх нь гарцаагүй. Газраа өндрөөр үнэлж авсан компаниуд тэр зард­лаа метр квадратынхаа үнэд шингээнэ. Тэгэхээр газар олголтын асуудлыг Засгийн газраас эцэслэн шийдэж, ашигтай байрла­лыг дамлан өндөр үнээр худалдаалдаг байдлыг таслан зогсоох нь “хөөс”-ийг намжаах нэг арга мөн.

Шалтгаан 3. Хүлээлт

Бид орон сууцны үнэ улам л өснө гэж байнга ярьдаг. Тэгвэл энэхүү хүлээлт нь өдөр тутам орон сууцны үнийг нэмэгдүүлж байна. Иргэд өөрсдийн хэрэглээнд байр худалдаж авахаас гадна мөнгө олох хэрэгсэл болгон хувиргаж байгаа нь “хөөс”-ийн нэг хэлбэр. Орон сууцыг дам­лан худалдаалж, түүнээс ашиг олдог байдлыг зог­соох нь үнийг бууруулахад хувь нэмэр оруулах учир­тай. Хоёроос дээш орон сууц худалдвал үл хөдлөх хөрөнгө борлуулсны орлогын татварыг өндрөөр тогтоох, авсан орон сууцаа 3-5 жилийн дотор буцаан зарвал мөн л өндөр татвар тогтоох зэрэг дам худал­дааг зогсоох арга зам байгааг эдийн засагчид хэлдэг.

Шалтгаан 4. Төгрөгийн сулрал

Валютын ханшийн тогт­воргүй байдал нь орон сууцны үнийг өсөхөд нө­лөөлдөг. Төгрөгийн сулрал нь гадаадын хөрөнгө оруу­лагчдад таатай боломжийг олгож, барилгын салбарт мөнгөө оруулах нь нэмэг­дэж байна. Элит, дээд зэрэглэлийн гэх тодот­голтой барилга барьчи­хаад, үнийг нь тэнгэрт тултал өсгөж байгаа нь бусад орон сууцыг ч хөлдөө чирч байгаа нь үнэн. Тэгэ­хээр гадаадын хөрөнгө оруулалттай компанийг орон сууц худалдах, худал­дан авах үйл ажиллагааг хязгаарлах зарчмаар асууд­лыг шийдэж болно гэнэ.