Б.СОЛОНГО

Засгийн газар таван тэрбум ам.долларын бон­дыг олон улсад гаргана гэнэ. Тэр мөнгийг халам­жид зарцуулахгүй. Зөвхөн дэд бүтэц, төмөр зам, ца­хил­гаан станц зэрэг үр бүтээлтэй төслийг санхүү­жүүл­нэ гэж Эдийн зас­гийн хөгжлийн сайд Н.Батбаяр тайлбарлаж бай­на. Манай улс анх удаа олон улсад ихээхэн хэм­жээ­ний хөрөнгө босгох бонд гаргах гэж байна. Асуудал бүрэн шийдэг­дээ­гүй ч хуулийн төслийг УИХ-аар хэлэлцэхийг ги­шүүд дэмжсэн юм.

Ингэхэд бонд гаргана гэдэг нь юу гэсэн үг вэ. Бонд бол тодорхой хэмжээ­ний мөнгийг тогтоосон хугацааны дараа тодорхой хүүгийнх нь хамтаар эр­гүү­лэн төлөхийг амласан үнэт цаас. Засгийн газрын бонд нь улсын төсвийн хөрөнгөөр баталгааждаг тул хамгийн найдвартай, эрсдэлгүй үнэт цаасанд тооцогддог аж.

Өөрөөр хэлбэл манай улсын Зас­гийн газар төсвөө барь­цаанд тавиад гадаадын банкуудаас таван тэрбум ам.долларыг зээлэх гэж байгаа юм. Ингэхдээ жи­лийн дөрвөн хувийн хүү төлнө. Эхний таван жил ийм хүүг төлөөд, дараа­чийн арван жилд гурван хувь болгож бууруулна гэлээ. Эдийн засгийн хөгж­лийн сайдын хэлж байгаагаар таван тэрбум ам.долларын бондыг ганц­хан өдөр гаргачихгүй юм байна. Ийм тохиолдолд манай улс энэ зээлийн хүүнд жилдээ 200 сая ам.дол­лар төлнө. Тодруул­бал, өдөрт ойролцоогоор 739 сая төгрөгийг зөвхөн хүүнд нь төлөх юм. Гэхдээ эхний ээлжинд зөвхөн төмөр зам барихад зо­риулж 1.5 тэрбум ам.дол­ларын бонд гаргах тухай яригдаж байгаа. Тэгвэл энэ мөнгөний хүүнд хэ­дийг төлөх вэ. Жилд 60 сая ам.доллар буюу төмөр за­маа барьж, ашгийг нь хүртэж гадаадаас зээлсэн мөнгөө буцааж төлөх хүр­тэл өдөрт ойролцоогоор 220 сая төгрөг манай ул­сын төсвөөс гарна гэсэн үг. Энэ мөнгийг үр дүнгүй урсгачихгүйн тулд төсөл хөтөлбөрөө бэлэн болгох ёстойг УИХ-ын гишүүд сануулж байлаа.

Энэ та­лаар эдийн засагчид ч байр сууриа илэрхийлсэн. “Саа­лиа бэлдэхээр саваа бэлд” гэсэн зүйр үг байдаг. Яг түүнтэй л адил. Мөнгө нь бэлэн бол­чихдог. Харин төсөл нь байхгүй бол өдөрт 220 сая төгрөгийг зүгээр л урсгаж байгаатай адилхан хэрэг болно. Манайд ийм турш­лага бий юу гэвэл байгаа. Ганцхан жилийн өмнө Хөгжлийн банкны 600 сая ам.долларын бондыг жи­лийн 5.75 хувийн хүүтэй­гээр Ев­ропын банкуудад худалд­сан юм.

Тухайн үед энэ хө­рөнгөөр төмөр зам, цахилгаан станц, орон сууц, Сайншандын аж үйлдвэрийн цогцолбор зэргийг санхүүжүүлнэ гэж яг өнөөдөртэй адилхан зүйлийг ярьж байлаа. Ха­рамсалтай нь бүтээгүй. 600 сая ам.доллар ердөө л бэлэн мөнгөний амлалтыг биелүүлээд дууссан гэд­гийг бүгд мэдэж байгаа. Энэ бондын хүүг төлж дуусаагүй. Монгол Улсын төсвөөс өдөрт 120 сая төг­рөг зүгээр л урсаж байна. Тэгэхээр бонд гаргана гэдэг тоглоом биш. Тэр мөнгийг юунд хэрхэн зар­цуулахыг маш нарийн тө­лөвлөсний дараа асуудлыг шийдэх хэрэгтэй гэж учир мэдэх хүмүүс зөвлөж байна.

Учир нь мөнгө хэзээ ч олдоно. Байгалийн баял­гаар дэлхийд гайхуулж байгаа Монгол Улсын Зас­гийн газрын бондыг гадаадынхан сонирхохгүй байхаас аргагүй. Таван тэрбум долларын бондыг худалдаж авахад бэлэн гэдгээ гадаадын банк, санхүүгийн арав гаруй байгууллага илэрхийлчих­сэн гэсэн.

Улсын төсвийн ал­дагдал хоёр дахин нэ­мэгд­чихсэн энэ үед олон улсад бонд гаргахаар яарав­чилж байгаа нь төс­вийн цоор­хойг нөхөх зо­рил­готой ч байж мэднэ гэж хардах хүн ч бас цөөнгүй байна.