Б.УРАН

 “Улаанбуудайг гурил үйлдвэрлэгчид хямдхан үнэлж байна” гэж гом­доллодог тариалан эрх­лэгчид одоо тийм зүйл ярих шаардлагагүй боллоо. Учир нь амралтын өдрөөр хуралдсан Засгийн газар Тариалан эрхлэлтийг дэм­жих санд нийлүүлсэн стандартын шаардлага хангасан нэг тонн хүнсний улаанбуудайд олгох мөн­гөн урамшууллыг хоёр дахин нэмэгдүүлж 100 мянган төгрөг болгохоор шийдвэрлэв. Ингээд авах, өгөх үнэдээ тохирч чад­даггүй хоёр тийшээ хар­чихдаг тариаланч, үйлд­вэр­лэгчдийн асуудал нэг мөр шийдэгдэх нь энэ. Тариалан эрхлэгчид нь буудайгаа Засгийн газар­таа өгчих, харин гурил үйлдвэрлэгч нь түүхий эдээ мөн л Засгийн газраас зохицуулалттай үнээр авчих. Ингээд үр дүнд нь агуулахад хэдэн тонноо­роо ялзарч үлддэг улаан­буудай эргэлтэд орно. Энэ жилийн ургацын урьд­чилсан байдлаар 468 мянган тонн улаанбуудай хураан авч, 2013 оны тариалалтын үрэнд 47,3 мянга, улсын үрийн нөөцөд 8,3 мянга, тэжээлд 20 мянга, спиртийн үйлдвэрт долоон мянган тонныг зарцуулаад, гу­рилын үйлдвэрлэлд 386,4 мянган тонн буудай ний­лүүлэх боломжтой гэлээ. Үлдсэнийг нь өмнөх жи­лийн хадгалж, хураасан­тайгаа нийлүүлээд лав 100 мянган тонн улаанбуудайг экспортод гаргах боломж бидэнд байна.

Засгийн газраас Та­риалан эрхлэл­тийг дэмжих санд хадгалагдаж байгаа хүнс­ний улаан­буудайг гадаад, дотоодын зах зээлд үнээр нь борлуулахыг Үйлдвэр, хөдөө аж ахуйн сайдад даалгалаа. Хятад болон Дундад Азийн зарим орноос хүнсний улаан­буудай худалдан авах санал ч ирсээр байгаа юм байна. Дэлхийн олон оронд ган гачиг нүүрлэж, хүнсний хямрал тулсан энэ үед бидэнд олдсон том боломж нь энэ.

Гэхдээ Засгийн газарт зохицуулалт хийх шаард­лагатай нэг асуудал байна аа. Гурил үйлдвэрлэгчид тариалан эрхлэгчдийн буудайг хямдаар үнэлээд, өгөхгүй болохоор нь Оросоос буудай авчихдаг нь нууц биш. Урам­шууллыг нь хоёр дахин нэмчихсэн ийм үед тариаланчид буудайгаа улсдаа тушаах нь гар­цаагүй. Харин гурил үйлдвэрлэгчид улсаас буудай авахгүй ээ гээд гэдийчих вий дээ. Тэгэ­хээр Тариалан эрхлэлтийг дэмжих сангийн буудай нийлүүлдэг үнийг ч гэсэн нөхцөл байдалд нь то­хируулаад зохицуулах хэ­рэгтэй болох нь. Өнгөрсөн зун үйлдвэр­лэгчид буу­дайгүй гээд гурилын үйлд­вэрлэлээ зогсоосон явдал гарч байсан. Буудайгүй бол­чихсон юм уу гэж Та­риалан эрхлэл­тийг дэмжих сангаас асуухад үгүй гэж байсан билээ.

Тэгэхээр одоо гурил үйлдвэрлэгч, төр хоёрын эргэх холбоог сайж­руулчихвал монголчууд 100 хувь дотоодын гурил хэрэглэж, импортын бү­тээгдэхүүнийг баяртай гэж болох нь.