Д.ОЮУНЧИМЭГ
Үндэсний статистикийн хорооноос өчигдөр Монгол Улсын нийгэм эдийн засгийн энэ оны эхний найман сарын мэдээллийг танилцууллаа.
АЖИЛГҮЙДЭЛ 6.9 ХУВИАР НЭМЭГДЛЭЭ
Ажилгүйчүүдийн тоо өнгөрсөн сарын эцэст 43.2 мянга болж, өмнөх оны мөн үеийнхээс 2.8 мянган хүнээр буюу 6.9 хувиар өсчээ. Энэ хугацаанд нийгмийн даатгалд 632.8 мянган хүн шимтгэл төлсөн нь өмнөх оны мөн үеэс 13.5 хувиар нэмэгдсэн байна. Үүний 66.7 хувь нь аж ахуйн нэгж, байгууллагынх, 33.3 хувь нь төсвийнхөн байсныг статистикчид зарлав. Мөн нийгмийн халамжийн тэтгэвэрт 59.7 мянган хүн хамрагдсан ба олгосон тэтгэврийн хэмжээ 15.6 сая төгрөг буюу 69.3 хувиар нэмэгдсэн байна.
ИНФЛЯЦ 11.1 ХУВЬТАЙ БАЙНА
Инфляц өнгөрсөн сард өмнөх сарынхаас 0.7 хувь, оны эхнээс 11.1 хувь, өмнөх оны мөн үеэс 14.9 хувиар өсчээ. Боловсролын үйлчилгээний үнэ, оюутны байрны хөлс 15.2 хувиар өссөн нь инфляц “өгсөхөд” голлон нөлөөлсөн аж. Зах зээл дэх мөнгөний нийлүүлэлт өнгөрсөн сарын эцэст 6997.1 тэрбум төгрөг болж, өмнөх сараас 43.6 тэрбум төгрөгөөр харин өнгөрсөн жилийн мөн үеэс 18.5 хувь буюу 1093.9 тэрбумаар өссөн хэмээлээ. Харин гүйлгээнд байгаа бэлэн мөнгөний хэмжээ 814.9 тэрбум төгрөг болж, өнгөрөгч оны мөн үеэс 15.5 хувиар өссөн бол өмнөх сараас 13.5 тэрбум төгрөгөөр өссөн байна.
НЭГДСЭН ТӨСВИЙН НИЙТ ОРЛОГО 3099.5 ТЭРБУМ ТӨГРӨГ
Улсын нэгдсэн төсвийн нийт тэнцвэржүүлсэн орлого ба тусламж 3099.5 тэрбум төгрөг, нийт зарлага ба эргэж төлөгдөх цэвэр зээл 3582.6 тэрбум болж, улсын нэгдсэн төсвийн тэнцвэржүүлсэн тэнцэл 483.1 тэрбум төгрөгийн алдагдалтай гарчээ. Нэгдсэн төсвийн урсгал орлого 3088.5 тэрбум төгрөг, урсгал зардал 2761 тэрбум төгрөг болж, тэнцвэржүүлсэн урсгал тэнцэл 327.4 тэрбум төгрөгийн ашигтай гарлаа.
ГАДААД ХУДАЛДААНЫ АЛДАГДАЛ 164.7 САЯ АМ.ДОЛЛАР
Манай улс энэ оны эхний найман сард 124 оронтой худалдаа хийж, гадаад худалдааны нийт бараа эргэлт 7531.1 сая ам.доллар болжээ. Үүнээс экспорт 2871.6 сая, импорт 4659.5 сая ам.долларт хүрсэн байна. Гадаад худалдааны тэнцэл 1788 саяын алдагдалтай гарсан бол өмнөх оны мөн үеэс 444.5 сая ам.доллар буюу 33.1 хувиар өсчээ. Үүнд импортын өсөлт экспортынхоос 10.4 пунктээр өссөн нь нөлөөлсөн аж.
Дээрх статистик үзүүлэлтийн тухай ҮСХ-ны хэлтсийн дарга Р.Баасанжаваас зарим зүйлийг тодрууллаа.
АЛДАГДАЛ САЙН ЗҮЙЛ БИШ
-Улсын төсөв 483.1 тэрбум төгрөгөөр алдагдалтай гарахад юу голлон нөлөөлсөн юм бол?
-Яг одоогийн байдлаар орсон гарсан мөнгийг харьцуулаад харвал 483.1 тэрбумын алдалтай бйна. Мэдээж алдагдал гэдэг сайн зүйл биш. Үүнд зарлагын өсөлт нь орлогын өсөлтөд тэнцэхгүй байгаа нь нөлөөлсөн. Сангийн яам улсын төсвийг зохиоход төлөвлөсөн хэмжээ байдаг. Энэ хэмжээ 83 хувьтайгаар орлого орсон бол зарлага 79 хувь байгаа юм. Хөрөнгө оруулалт маш ихээр нэмэгдсэн нь зарлагад нөлөөлсөн. Эхний найман сарын хугацаанд энэ жилдээ орох орлого бүрэн ороогүй байгаа бөгөөд зарлага ч гүйцэд гараагүй байгаа учраас жилийн эцэст тэнцвэржүүлэх боломжтой юм.
-Төсвийн орлого 1.2 их наяд төгрөгөөр тасарсан гэдгийг салбарын сайд нь хэлсэн. Танайхаас гаргасан тооноос зөрөөд байх юм?
-Сангийн яамны хувьд тийм байж болно. Учир нь эхний найман сард төлөвлөсөн мөнгөнийхээ 85 хувийг оруулах зорилт тавьсан нь бүтээгүй байх болно. Тиймээс энэ нарийн ширийн тоог тус яамнаас асуух хэрэгтэй. Татвараас 85 хувийн орлого орох ёстой байснаас дутуу орсон байна гэдэг тухай ярьж байгаагаас биш огт мөнгө ороогүй тухай яриагүй. Тиймээс эхний найман сард оруулахаар төлөвлөснөөсөө 1.2 их наяд төгрөгөөр тасарч байгааг хэлсэн байх.
-Үндэсний мөнгөн тэмдэгт валюттай харьцах ханш ямар байна вэ. Ам.долларын ханш чангарч байгааг юу гэж тайлбарлах вэ?
-Ханшийн хувьд ам.доллар, юаньтай харьцах ханш өмнөх оны мөн үеэс суларсан. Харин евро болон рубль чангарсан.
-Инфляц өсөлттэй гарахад байр болон боловсролын зардал өссөн нь нөлөөлсөн гэлээ. Хэдэн хувиар өссөн бэ?
-Инфляц зочид буудал, нийтийн байрны үнийг өнгөрсөн оны энэ үетэй харьцуулахад 21.4 хувиар өссөн. Үүний дотор оюутны байрны үнийн өсөлт 18.3 хувь байгаа нь энэ салбарын үнэ өсөхөд голлон нөлөөлсөн. Боловсролын салбарын хувьд дунджаар 15.2 хувь өссөн нь хувийн болон төрийн, бага сургуулийн төлбөр өсч байгаа нь нөлөөлсөн хэдий ч төрийн их, дээд сургууль 10 орчим хувь, хувийнх 30 гаруй, бага болон дунд сургуулийнх 16 орчим хувь нэмэгдсэн.
-Экспорт, импортын хэмжээ гадаад худалдааны алдагдалд нөлөөлсөн үү?
-Гадаад худалдааны алдагдалд нөлөөлөх нь зайлшгүй. Үндсэндээ импортын барааны өсөлт экспортынхоос доогуур байна. Өнөөдрийн байдлаар 1788 сая ам.долларын алдагдал гэдэг нь өнгөрсөн оны мөн үеийнхээс илүү гарсан байгаа. Манай улсаас экспортлодог гол нэрийн бүтээгдэхүүнийг өнгөрсөн жилээс биет хэмжээгээр илүү гаргасан ч нэгжийн үнэ буурсан нь нөлөөлсөн. Жишээлбэл, алт, зэс, нүүрс гэх мэт бүтээгдэхүүнүүд бий. Үүний эсрэг импортын бүтээгдэхүүний нэгжийн үнэ өсөлттэй байна. Ялангуяа суудлын автомашины үнэ 30 гаруй хувиар өссөн нь нөлөөлж байна.
