Ж.ЦОГЗОЛМАА
Өнгөрсөн жил Монгол Улсын эдийн засгийн өсөлт 12.3 хувьд хүрсэн. Хар алтны диваажин Катарын 6.9 хувийн графикаас өндөрт гарсан үзүүлэлт энэ болов. Иргэд нь ашигт малтмалынхаа буянд ажил хийгээгүй ч хаусанд амьдарч, толь шиг зам дээр тансаг хөлгөөр гангардаг баян шейхүүдийн өмнө бид ийн гишгэжээ. Гэвч тоо ярихын өмнө Монголын талаар хашилтанд бичих өгүүлбэр бас бий. Хүн амынх нь 50 хувь нь сууцанд биш өнгөрсөн зууны гэрт толгой хоргодож, уул уурхайгаас өөр дугуй эдийн засагт нь байдаггүй гээд олон зүйлээрээ бид тэднээс ялгаатай.
Удаан дуншсаны эцэст байгуулагдсан Оюутолгойн хөрөнгө оруулалтын гэрээ нийтлэлийн эхэнд дурдсан их өсөлтийн шимт хөрс нь байжээ. Энэ төслөөр өмнийн говиос Улаанбаатар хүртэл чинээлэг амьдралын чанарыг бий болгож, Азийн дээвэр дор бар улс болох төлөвлөгөөг Засгийн газар танилцуулж байв. Гэтэл өнөөдөр төрийн түшээдээсээ авахуулаад гудамжны гуйлгачин хүртэлх өрийн сүлжээнд орчихлоо. “Чингис” бондоор өндөр хүүтэй зээл тавьж байж хотын хэдэн уулзвараа засах тухай цэц булаалдаж, үсрэнгүй хөгжлийн буухиа биш төлбөр төлөөсний хэрүүлээсээ ангижраагүй байна.
Уг нь “Оюутолгой” компанийн ерөнхийлөгч бөгөөд гүйцэтгэх ерөнхий захирал Камерон МакРей “Оюутолгойн баяжуулах үйлдвэр ашиглалтад орсон. Ингэснээр энэ оны эхний хагаст зах зээлд нийлүүлэх бүтээгдэхүүний эхний тээвэрлэлтийг хийж Оюутолгойн бодит ашиг тусыг Монголын ард түмэнд хүргэхээр ажиллаж байна” гэсэн. Тэд улсад нэг их наяд гаруй төгрөгийн татвар төлсөн, Өмнөговь аймгийн Ханбогд сумыг хөдөөгийн “зүрх” болгосон гээд олон үр дүнг тайлагнаж байгаа. Ингэхдээ Оюутолгойгоос Ханбогд сумын төв хүртэл эрчим хүчний шугамыг 5.9 тэрбум төгрөгөөр тавьсан, сумын ундны усны хангамжийг сайжруулахаар 1.68 тэрбум төгрөгөөр судалгаа хийсэн, техник сургалтын төв байгуулсан, Даланзадгад хотод уул уурхайн жишиг сургуулийг долоон тэрбум төгрөгийн хөрөнгө оруулалтаар байгуулж байгаа зэргээр говиос эхтэй мөнгөний “чимээ” жингэнэж байна.
Сумын хөрөнгө оруулалт нийслэлд хүртээлтэй юу, эдийн засгийн өндөр өсөлт нийт монгол өрх бүрийн гал тогоонд хүртээлгүй хэвээр байгаа, уул уурхайгаас өөр хөгжлийн хөтөчгүй мухардаж буйн шалтгаан зэрэг эзнээ эрсэн олон асуулт бас бий. Үнэхээр Оюутолгой хөгжлийн хөдөлгүүр юм бол Катарын адил хангалуун амьжиргаа хаана “нуугдчихаад” байна вэ.
Өнгөрсөн оны байдлаар Оюутолгойгоос барилгын шатанд 649.3 сая, Монголын ажиллах хүчний зардал болон цалинд 160.9 сая, барилгын шатанд Монголын бараа үйлчилгээний зардалд 1.1 тэрбум, харин барилгын шатанд Монгол Улсад оруулах нийт мөнгөний урсгал нь 1.9 тэрбум ам.доллар байсан тухай “http://ot.mn/sites/default/files/documents/ESIA_OT_C7_Economics_MN.pdf”-д дурдсан байлаа. Энэ бүгд тэр чигтээ нийлээд бараг л Монгол Улсын төсвийг тэр чигт нь бүрдүүлж болохоор хэмжээнд хүрчээ. Ийм их мөнгө улсын санд цутгасан ч төсвийн алдагдал дөрөв дахин ихэссэн байх юм. Муу нэртэй ядуурал 2011 онд дөчин хувьд дөхсөн бол энэ удаад 27 хувьтай байгааг Үндэсний статистикийн хорооноос мэдээлсэн. Гэвч энэ тоо амьдралд нийцэхгүй байгааг олон эдийн засагч үгүйсгээд байна. Үүнээс гадна тус хорооноос өнгөрсөн пүрэв гаригт энэ оны эхний улирлын байдлаар өрхийн сарын дундаж орлого 954 мянган төгрөг болж өссөнийг мэдээлсэн. Ийнхүү орлого өсч, ядуурал багассаны шалтгаан нь баялгийн хуваарилалт, үндэсний компаниудын үйлдвэрлэлтэй холбоотой хэмээн тэд тайлбарласан юм.
Шинээр хэрэгжүүлэх гэж буй 8-9 хувийн хүүтэй орон сууцны хөтөлбөрт хамрагдах өрхийн орлого нэг сая төгрөгийн босгыг давсан байх учиртайг Засгийн газар сануулж байгаа. Зөвхөн энэ хөтөлбөр гэлтгүй арилжааны банкуудын хэрэгжүүлж буй зээл ч ийм шалгуураар иргэдэд очиж буй. Гэтэл нийт зээлийн дөнгөж 6.1 хувийг ипотекийн зээл эзэлж буй нь өрхийн орлого нэг сая төгрөгт хүрсэн эсэхэд эргэлзээ төрүүлээд байна.
Шуудайд хийсэн үхрийн эвэр шиг хоорондоо үл нийцэх тоо баримтууд ийнхүү хөвөрч буйн араас Оюутолгойн их мөнгөний чимээ хаана очиж арилаад байгаа нь бас л тодорхойгүй үлддэг. Монголын эдийн засгийг “цатгаж” буй тухайгаа “Оюутолгой” олон хуудас тайлангаар цээжилтэл тараагаад байдаг, харин хөрөнгө оруулалтын гэрээ үр өгөөжгүй боллоо гэж улс төрийн намууд нь шуугилдаад салдаггүй, иргэний хөдөлгөөнийхөн өөлөөд дуусдаггүй.
Үүний үргэлжлэл болж улс төрийн намуудын ярианы гол сэдэв нь хөрөнгө оруулалтын гэрээ. Амтай бүхэн өөр өөр тоо хэлээд байгаагийн цаана бодитоор хэдэн тэгтэй тоо байгааг бас л тодорхойлсон зүйл алга. Ингэхээр Азийн Катар болох холын мөрөөдлийг үнэн, худлын дэнсээр ялгах цаг болсон биш үү. Хэн нь хэдийг өгсөн, авсан нэг нь хэрхэн зарцуулсан хийгээд хэр үр өгөөжтэй үрсэн талаараа “шүүлтүүр”-гүй баримтуудыг хэзээ дэлгэх вэ.
