Б.БАРС
Австралийн өдөр тутмын “Сидней морнинг хералд” сонинд гарсан нийтлэлийг товчлон хүргэж байна.
Австралийн экспортын зээлийн агентлаг үндэстэн дамнасан корпорациудад зээл олгодог маргаан дагуулсан үйл ажиллагаагаа үргэлжлүүлэхээр шийджээ. Ингэснээр татвар төлөгчдийн мөнгө “Рио Тинто”-д Монгол дахь уурхайг үргэлжлүүлэн барихад шаардлагатай 5.1 тэрбум ам.долларыг босгоход нь туслах болж байна.
Зээл авахад хүндрэлтэй жижиг болон дунд хэмжээний экспортлогчдод түлхүү дэмжлэг үзүүлэхэд төвлөрч ажиллахыг олон нийт шаарддаг ч Австралийн Экспортын санхүүжилт, даатгалын корпорац “Рио Тинто”-гийн Оюутолгойн уурхайн хоёр дахь шатны бүтээн байгуулалтын санхүүжилтэд оролцох болсноо мэдэгджээ.
Одоогоор “Рио Тинто” Оюутолгойд шаардлагатай 5.1 тэрбум ам.долларын санхүүжилтийн дор хаяж талыг нь баталгаажуулаад байгаа юм. Энэ аварга том төслийн санхүүжилтэд оролцож буй байгууллагуудын дотор Дэлхийн банкны Олон улсын санхүүгийн корпорац хүртэл бий.
Ийм байхад Австралийн Экспортын санхүүжилт, даатгалын корпорац жижиг экпортлогчдод түлхүү зээл олгож байх тухай улсын Бүтээмжийн хорооны зөвлөмжийг үл хайхран дээрх төсөлд оролцохоор болж байна. Уг нь Австралийн Засгийн газар тэрхүү зөвлөмжийн цаана байгаа юм. Тун удахгүй Засгийн газар тус корпорацийн үйл ажиллагааг шинэчлэх тухай хуулийн төслийг парламентад өргөн барих гэж байгаа билээ.
“Рио Тинто” бол Лондон болон Австралийн биржид бүртгэлтэй, нийт хувьцааны үнэлгээ нь 92 тэрбум ам.долларт хүрсэн том корпорац. Хэдийгээр энэ корпорац Австралид өргөн хүрээтэй үйл ажиллагаа явуулж, үндэсний томоохон татвар төлөгчдийн нэг гэгддэг боловч төв байр нь ч, хувьцаа эзэмшигчдийн 70 орчим хувь нь ч Лондонд байдаг юм.
“Жубилий Австралиа” корпорацийн гүйцэтгэх захирал К.Полке хэлэхдээ, “Рио Тинто” шиг том корпорац Оюутолгойнх шиг ийм төслийг санхүүжүүлэх хөрөнгийг хаанаас ч олох чадалтай. Иймд би дээрх шийдвэрт шүүмжлэлтэй хандаж байна” гэжээ.
Австралийн “ANZ”, “NAB” зэрэг томоохон арилжааны банкууд ч зэс, алтны Оюутолгойн уурхайн цаашдын бүтээн байгуулалтад хөрөнгөөр туслахаа “Рио Тинто”-д амласан гэх.
Энд тэмдэглэхэд, Австралийн Экспортын санхүүжилт, даатгалын корпорац аварга том корпорацуудаас дан ганц “Рио Тинто”-д л зээл олгох гэж байгаа юм биш. Өмнө нь тус байгууллага АНУ-ын “Экксон Мобил” тэргүүтэй олон улсын консорциумын Папуа-Шинэ Гвинейд байгалийн хий олборлох төсөлд нь 350 сая ам.долларын зээл өгч байжээ.
Уг нь энэ байгууллага Оюутолгойн төслийг байгаль экологи болон нийгмийн сөрөг үр дагавар дагуулж болзошгүй гэж үзэн аюулын “А” зэрэглэл тогтоож байсан юм. Иймээс К.Полке, “Оюутолгойн уурхай говьд амьдардаг нүүдэлчин малчдын амьдралын уламжлалт хэв маягийг эвдэж болзошгүй тухай яриа бишгүй л гарсан шүү дээ. Төсөл хэрэгжиж буй бүс нутгийн тухай дэлгэрэнгүй мэдээлэл авалгүйгээр ийнхүү зээл олгох болсонд сэтгэл дундуур байна” гэжээ.
“Рио Тинто” ийм шүүмжлэлийг байнга эсэргүүцэж, Оюутолгойн уурхай 2019 он гэхэд ядуу Монголын экспортын тавин хувийг дангаараа хангана гэх тооцоогоороо түрий барьсаар ирсэн юм. Сүүлийн саруудад Монголын Засгийн газар төслийн хоёрдахь шатны бүтээн байгуулалтын өртөг нэмэгдсэн, үүнээс үүдэн Монголд орох орлого багасч байгаа гээд “Рио Тинто”-той зөрчилдсөн билээ.
Гэвч тус корпорацийн гүйцэтгэх захирал С.Волш өнгөрсөн долоо хоногт мэдэгдэхдээ, хоёр тал хэл амаа ололцсоныг дурдаад уурхайн эхний ээлж ирэх ирэх сарын 30-наас өмнө анхны бүтээгдэхүүнээ гаргана гэсэн юм.
