Д.ОЮУНЧИМЭГ
Эрүүл мэндийн даатгалын хуулийн төслийн талаар УИХ-ын гишүүн С.Ганбаатартай ярилцлаа.
-Таны санаачилсан Эрүүл мэндийн даатгалын хуулийн төсөл шүүмжлэл, талархлыг зэрэг дагуулаад байна. Энэ төслийн гол үзэл баримтлал юу вэ?
-Эрүүл мэндийн даатгал төлсөн иргэд, даатгуулагчид мөнгөнийхөө үр шимийг үзэхгүй байна. Шинэ хуульд хүн өвдсөн үедээ санхүүгийн эрсдэлээс хамгаалагдана гэсэн санааг оруулсан. Манай улсын хувьд иргэд эрүүл мэндийн даатгалыг насаараа төлчихөөд түүнийг ашиглаж чаддаггүй. Өвчин туссан бол ах дүү, хамаатан саднаасаа тусламж авдаг, эсвэл амьдарч буй орон байраа барьцаанд тавьж алдана. Адаг сүүлд нь амь нас, эрүүл мэндээрээ хохироод үлддэг жишээ олон бий. Бид тэр бүрийг “арай ч дээ” гээд л өнгөрдөг шүү дээ. Эрүүл мэндийн үйлчилгээ авч байгаа хүмүүсийн 41 хувь нь хувиасаа мөнгө төлдөг. Ингэх гэж бид даатгал төлөөгүй.
-Насаараа даатгал төлчихөөд түүнийхээ үр дүнг харж чадахгүй байгаадаа бухимдсан өвчтөнүүд олон байдаг. Тэд улсын эмнэлгээр үйлчлүүлж чадахгүй бол ядаж хувийнхад нь үзүүлсэн төлбөр, үйлчилгээний зардлаа даатгалаас төлүүлэх боломж таны хуулийн төсөлд тусгагдсан уу?
-Та эрүүл мэндийн даатгал төлсөн бол танд үйлчилдэг хүмүүс нь Засгийн газар, сайд нарын удирдлага дор байгаа улсын эмнэлгүүд. Бид өөрсдийн мэддэггүй үйлчилгээ, бүтээгдэхүүнээ авах гэж очдог. Тиймээс миний өмнөөс энэ үйлчилгээг авч өгөх мэргэшсэн хүн хэрэгтэй болно. Хэрэв би талх авах гэж байгаа бол ийм хүн надад шаардлагагүй шүү дээ. Тэгэхээр даатгал төлөгчдөд үйлчилж байгаа хүн нь эмнэлгийн хүмүүсийн хамаатан садан байж болохгүй. Өөрөөр хэлбэл, Эрүүл мэндийн даатгалын газар гэдэг нь даатгуулагчийн өмнөөс бүтээгдэхүүн худалдаж авах ёстой. Тэд бүтээгдэхүүн, үйлчилгээ муу байвал хариуцлага тооцдог. Мөн эмнэлгийн үйлчилгээний чанарт хяналт тавьдаг эрх бүхий субъект байх хэрэгтэй. Тухайн иргэнийг эм, эмнэлгийн бүтээгдэхүүн, үйлчилгээний талаар мэдлэгжүүлэх үүрэгтэй. Өнөөдөр хуулийг юу гацаагаад байгаа вэ гэвэл даатгуулагчийн өмнөөс бүтээгдэхүүн худалдан авах ёстой, иргэдэд сургалт зохион байгуулж мэдлэгжүүлэх үүрэгтэй Эрүүл мэндийн даатгалын газар нь зөвхөн мөнгө хураадаг, эмнэлэг болон Засгийн газрын байгууллагуудыг санхүүжүүлдэг болчихоод байгаа юм. Үүнийг шинэ хуулиар өөрчлөх ёстой. Эрүүл мэндийн газрын даргыг сайд нь томилдог болохоор иргэдэд үйлчлэх хүн нь сайд дарга нараас хараат болж байна. Энгийнээр тайлбарлавал, аав нь талх хийчихээд түүнийгээ хүүхдээрээ заруулж байгаатай ижил. Цаашид эмнэлгийнхэн даатгуулагчдад ая тал засч үйлчилдэг болох ёстой.
-Эндээс гарах ямар гаргалгаа байна вэ?
-Эрүүл мэндийн даатгалын газрын даргыг Эрүүл мэндийн үндэсний зөвлөлөөс томилдог болгох. Учир нь энэ байгууллага нь бидний төлөө ажилладаг газар юм шүү дээ. Тэгэхээр энэ зөвлөлөөс тус газрын даргыг сольдог, томилдог, бүтээгдэхүүн үйлчилгээ, багцыг өөрсдөө гаргадаг, төсвийг нь баталдаг байх хэрэгтэй. Гэхдээ үүнийг мэргэжлийн төвшинд хийнэ. Бидний хүсч буй зүйл бол даатгуулагчийг эрх чөлөөтэй, харин төлөөлөгч байгууллагыг нь эрх мэдэлтэй болгох ёстой. Ингэснээр иргэд асуудлаа өөрийн төлөөллийн байгууллагад тавьж алдаа дутагдал гаргасан тохиолдолд Эрүүл мэндийн газрын даргад хариуцлага тооцох бүрэн эрхийг зөвлөл хэрэгжүүлнэ. Тиймээс газрын дарга сайн ажиллаад ирэхээр эмнэлгийн байгууллагуудад шахалт үзүүлж эхэлнэ. Энэ нь эрүүл мэндийн салбарынхан эрх мэдэлтэн, сайд дарга нар болон мөнгөтэй хүнд биш даатгал төлөгчдөд тал засч үйлчилдэг болно.
-Одоогийн байдлаар энэ нь эсрэгээрээ үйлчилээд байгаа шүү дээ?
-Үүнийг л засч залруулах зөв голдиролд оруулах хэрэгтэй гээд байгаа юм. Эрүүл мэндийн үндэсний зөвлөл гэдэг тоглоомын байгууллага байгуулчихаад эрх мэдэл өгдөггүй. Тэд Эрүүл мэндийн газрын даргыг солих, томилох эрхээ эдэлж чаддаггүй. Одоогийн байдлаар энэ газрын даргыг Засгийн газрын сайд нь томилдог. Мэдээж яамны сайдаас хамааралтай хүн Үндэсний зөвлөлд таалагдах гэж ажиллахгүй шүү дээ. Нөгөө л эмнэлгийн байгууллагуудын эзэн болсон Засгийн газар, яаманд таалагдах гэж ажиллаж байгаа юм. Үүнд л гол асуудал бий. Ер нь Эрүүл мэндийн даатгалын тухай хууль нь хяналт, хариуцлага, үр дүнгийн тухай л тодорхойлно. Эрүүл мэндийн даатгалд төлсөн 166 тэрбум төгрөг гэдэг асар их мөнгө. Хууль нь хяналтгүй, хариуцлагагүй үр дүнгүй яваад байгаа учраас иргэд хувиасаа мөнгө төлдөг, гадаад руу явдаг, хувийн эмнэлгээр үйлчлүүлдэг болоод байгаа юм.
-Даатгал төлсөн иргэд нь үйлчилгээгээ авч чадахгүй чирэгдэж байхад 2006, 2007 оноос хойш төлөөгүй иргэд нөхөж төлөөд эмнэлгийн үйлчилгээ авах ёстой гэдэг зохицуулалт байгаад байна?
-Эрүүл мэндийн даатгалын тогтолцоо бол эв санааны нэгдлийнх болохоос амь, амиа бод гэдэг байж болохгүй. Америкууд амиа бодсон тогтолцоо нэвтрүүлснээсээ болоод одоо шаналж байгаа шүү дээ. Учир хувь хүн өөрийн нэрийн дансанд эрүүл мэндийн даатгалын төлбөр төлсөн. Ингэснээр гайгүй мөнгөтэй нэг нь даатгалтай байхад дийлэнх ядуучууд нь ямар ч даатгалгүй байдаг. Ингэснээр нийгмийн амар амгалан байдал алдагддаг. Тиймээс энэ нь буруу систем. Эрүүл мэндийн даатгалын системийн зорилго нь нэг гэр бүл, нэг үндэстэн юм бол бие, биенийхээ эрсдлийг хуваалцъя гэдэг. Тухайлбал, баян нь ядуугаа, залуу нь хөгшнөө хамгаалдаг байх хэрэгтэй. Эрүүл мэндийн тогтолцоог сууриар нь ойлгох цаг болчихоод байна. Монголын ард түмний тулгамдаж буй эрх ашгийн төлөө ажиллахаасаа гишүүд залхуурч байгаа нь харамсалтай.
-Эрүүл мэндийн даатгалд төлсөн мөнгөөрөө улсын эмнэлэгт үйлчлүүлж чадахгүй байгаа иргэдийн бас нэг бухимдал нь ашиглаж чадахгүй мөнгөө аваад хувийн эмнэлгээр үйлчлүүлэх тухай ярьдаг?
-Энэ маш буруу. Хэрэв татвар төлөгчид мөнгөө буцаагаад авдаг болох юм бол нийтээрээ ядуу монголчууд аваад ч шалихгүй. Бага, багаар төлсөөр жилд 166 тэрбум төгрөг болж байгаа нь бидний эрүүл мэндэд хангалттай зарцуулах мөнгө. Өгч байгаа мөнгөндөө битгий харамс. Харин бидний мөнгийг улстөрчид дундаас нь завшиж байвал тэмцэх хэрэгтэй.
-Нэг хүн жилд 1.1 сая орчим төгрөгөөр эмчилгээ хийлгэх ёстой гэсэн тооцоо байдаг. Гэтэл үүнийгээ ашиглаж чаддаггүй олон хүн бий. Энэ хуримтлагдсан мөнгө юунд зарцуулагдаад байна вэ?
-Улстөрчид банкинд хийгээд хүүг нь завшдаг асуудал их яригддаг. Үүнийг зогсоохын тулд Эрүүл мэндийн даатгалын үндэсний зөвлөлд эрх мэдэл өг. Түүний дор ажиллаж байгаа газрын даргыг нь томилох, солих эрхийг ч мөн өгөх хэрэгтэй. Хэрэв энэ мөнгийг эзэнтэй болгоё гэвэл улстөрчдөөс хараат бус ажиллах ёстой. Энэ мөнгөнд луйвар гараад байна гэж үзвэл газрын даргыг нь халж солих эрхийг нь даатгуулагчид хийдэг байх. Нэг сая 120 мянган төгрөгийг яагаад нэг хүн зарцуулах тооцоо гарсан бэ гэвэл даатгалын санд хуримтлагдсан 166 тэрбум төгрөгийг хүн амынхаа тоогоор хуваасан зүйл огт биш. Манай улсад эмчлүүлдэг, хагалгаанд ордог хэдэн хүн байгаа талаарх судалгаанд үндэслэн тооцоолж энэ мөнгөн дүнг гаргасан байдаг. Үүнийг өвдсөн хүн л авна гэсэн үг. Харин хүн бүр биш гэдгийг иргэд зөвөөр ойлгох хэрэгтэй. Хэрэв даатгалын санд хуримтлагдсан мөнгийг хяналттайгаар иргэдэд хүргэж чадвал, тархины хавдарын мэс засал, зүрхний хагалгаа, мөн гадаад руу явж эмчлүүлэх нь эрс багасна. Үүнийг манай эмч нар эх орондоо хийж чадна гэдэгт итгэдэг. Энэ систем шударга байгаад, өвчтөнүүдэд хүрч үйлчилж чаддаг байвал ард түмэн сар бүр дахин 1000 төгрөгийг төлөөд байсан ч чадна. Хамгийн гол нь дундаас нь зувчуулж байна гэдэгт бухимдаад байгаа юм.
-Даатгалд хуримтлагдаж байгаа мөнгийг хянах, зарцуулах эрх мэдлийг хэнд ч өгсөн иргэдийн зүгээс хардлага байх нь тодорхой байх?
-Даатгуулагчдын мөнгийг төлдөг бизнес эрхлэгчдийн төлөөлөл зургаа, үйлчилгээ үзүүлж буй Засгийн газрын төлөөлөл гурав гээд есөн хүн дээд удирдлага байх хэрэгтэй юм. Энэ хүмүүс Эрүүл мэндийн даатгалын газрын даргыг солидог томилдог эрхтэй баймаар байна. Гэтэл эдгээр төлөөллийг сонгочихоод хажуугаар нь хэн нэгэн сайд томилохоо болих хэрэгтэй. Алдаа гаргасан тохиолдолд Эрүүл мэндийн даатгалын газрын даргатай хариуцлага тооцох эрхийг эдгээр есөн хүнд өгөх цаг болсон.
