Э.СОЛОНГО

Бид ирэх намар хэдэн төгрөгөөр талх авч идэх нь тариаланчдаас шалт­гаална. Тэд ургацаа бас хөдөлмөрөө хэдээр үнэлэхээс хамаарч талхны үнэ тогтдог.  Гур­ван жилийн өмнө  тариа­лан­чид буудайг нь үнэгүй­дүүлсэн Засгийн газар, гурилын үйлдвэрүүдийн эсрэг трактортойгоо жагсч байлаа. 2010 онд Монгол Улс социализмын үеэсээ хойш анх удаа хамгийн арвин ургац хураасан байдаг. Гэтэл Засгийн газар нь тариаланчдаас нэг тонн будааг 330 мянган төгрөгөөр тооцон авах амлалтаасаа ухарсан юм. Гурилын үйлдвэрүүд ч ялгаагүй элдвээр шалтаг­лаж буудайн үнийг хяз­гаарласнаас тариаланчид  трактортойгоо тариан талбайд бус гуджинд зогсоход хүрсэн.

Нөгөөдөр тариалалт эхэлнэ. Тариаланчид  аш­гаа дор бүрнээ тооцоолж яваа.  Өнгөрсөн онд тэд нэг тонн буудайгаа 280 мянган төгрөгөөр ний­лүүл­сэн. Энэ нь гурилын компаниудад боломжийн ханш байсан ч тариалан­чид хохиролтой үлдсэнийг Газар тариалан холбооны тэргүүн Э.Жаргал хэлсэн. Мөн төрийн түшээд тариаланчдыг жил бүр алдагдал хүлээдгийг хүлээн зөвшөөрлөө. УИХ-ын гишүүн Ж.Эрдэнэбат  “Манай улс сүүлийн хэдэн жил гайгүй ургац авах бололцоо бүрдсэн. Гэтэл өмнөх жилүүдэд тариалал­тын хувьд байнга алдаг­далд орж байлаа. Үр тариа эрхэлж буй аж ахуйн нэг­жүүдийн тухайд жилийн 12 сарын 11-д нь зардал гаргаж, нэгд нь л орлогоо олдог. Ганцхан сарын орлогоо цаг агаараас болж алддаг үе ч бий. Энэ мэтээр олон компаниуд дампуурдаг” хэмээсэн.

Тариаланчид ирэх нам­рын ургацаа нэг тонныг нь 380 мянган төгрөгөөр үнэлэхээр болжээ. Харин шинэ ургац, шинэхэн талхны түүхий эдийг гурилын үйлдвэрүүд хэрхэн үнэлэх бол. Энэ талаар зарим гурилын компаниудын саналыг сонссон юм. “Улаанбаатар гурил”  компанийн борлуулалтын менежер Л.Пүрэврэнцэн “Тариаланчдын нийлүү­лэх буудай чанарын шаард­лага хангаж чадвал энэ үнээр авах боломж­той. Гэхдээ 380 мянга өн­дөр үнэ. Бид тариаланч­дын санал болгосон үнээр буудай авч болно. Гэхдээ энэ нь эргээд гурил, талхны үнэд нөлөөлнө. Төрөөс олгож байгаа 50 мянган төгрөгийн урам­шуулал тариаланчдад нэмэр болж байгаа. Гэхдээ урамшууллын хуваарилал­таас болж зах зээлд чанар­гүй буудай их гарч байна гэлээ. Харин “Алтан тариа” компанийн Бор­луу­лалтын албаны дарга н.Аюушжав “Тариалан­чид буудайныхаа үнийг нэмвэл гурилын үнэ өснө. Үүнийг дагаад талх, гурилан бүтээгдэхүүний үнэ өснө” гэж ярилаа.

Ер нь гурилын ком­паниуд тариаланчдад буудайн үнээ өсгөвөл бид гурилынхаа үнийг ч нэмнэ гэсэн мессэжийг илгээсэн юм. Харин үр тариа эрх­лэгчдид “Төрөөс “долоол­гож” байгаа 50 мянгаар олон жил тэслээ. Урт хуга­цаанд бүтэн жилийн хө­дөл­мөрөө дутуу үнэлүүлж байна, бид” гэдгээ өнгөр­сөн сард болсон Тариаланч­дын улсын зөв­лөгөөнөөр онцгойлон мэдэгдсэн.

Гэтэл “Талхны үнийг өсгөнө шүү” гэж айлгах гурилын компаниудад төрөөс хөнгөлөлттэй зээл олгодог юм билээ. Гурилын үнийг тогтвор­жуулахаар өнгөрсөн оноос  Монгол­банк Үйлд­вэр, хөдөө аж ахуйн яамтай хамтран гурилын үйлдвэрүүдэд хөн­гөлөлт­тэй зээл олго­хоор болсон. Төр өнгөрсөн онд 61 тэрбум төгрөгийг гурилын үйлдвэрүүдэд хаяг­лаж арилжааны бан­куу­дад шилжүүлсэн байна. Уг хөнгөлөлттэй зээл энэ онд мөн үргэл­жилэх нь. Гурилын үнийг өсгөхгүй гэсэн амлалт өгсөн 40 гаруй компани байгаа аж. Тэгэхээр ирэх намар талхны үнэ хэр бодитой тогтох бол.