Ж.ЦОГЗОЛМАА
МҮХАҮТ энэ оныг “Зээлийн хүүг нэг оронтой тоонд оруулах бодлогыг дэмжих жил” болгон зарласан. Худалдаа хөгжлийн банкны цахим хуудаст дурдсанаар жижиг, дунд бизнес эрхлэгчдэд олгох зээл сарын 1.8 хувийн хүүтэй байна. Жилдээ 20 хувь дөхсөн зээлийн хүүг ганц үйлдлээр нэг оронтой тоонд хүргэхгүй нь мэдээж. Жилдээ 10 хувийн хүү төлөөд банкнаас зээл авчихдаг болвол хаана хаанаа дэмтэй.
“Банкуудад зээлдүүлэх сул хөрөнгө байна. Нэн шаардлагатай нөөцөө бариад, дахиад гурав орчим их наяд төгрөг буюу дэлхийн зах зээл дээр гаргасан бондоос хоёр дахин их мөнгийг банкууд зах зээл дээр гаргаж зээлдүүлэх боломжтой байна” хэмээн Төвбанкны дэд ерөнхийлөгч асан, Монголын банкуудын холбооны ерөнхийлөгч М.Болд хэлсэн юм. Харин энэ их мөнгө байгаа хэр нь яагаад зээлийн хүү хангалттай буурахгүй байгаа тухайд тэрээр “Монголбанкны бодлогын хүү өндөр байгаа учраас сул байгаа мөнгө үйлдвэрлэгчдэд очихгүй, Төвбанкны хүүгээр амьдрах үзэгдэл хэвээрээ байгаад байна” гэж хариуллаа. Монголбанкнаас бодлогын хүүгээ өнгөрсөн сард нэг хувиар бууруулж 11.5 хувь болгосон юм.
Харин гадаадын бусад улсад зээлийн хүү хэрхэн буурч буй мэдээллийг тоймлон хүргэе. Хойд хөршид хамгийн сүүлд бодлогын хүү 8.25 хувь болж өөрчлөгджээ. Тус улсад 1993 онд бодлогын хүү 210 хувь болж хамгийн өндөрт хүрсэн бол 2010 онд хамгийн бага буюу 7.75 хувьд хүрсэн юм. Тэгвэл Бээжинд бодлогын хүү нь зургаан хувьтай байна. 1996 онд хамгийн өндөр буюу 6.44 хувь байсан бол 2002 онд 5.31 хувь болж хамгийн бага төвшиндөө хүрч байлаа.
Уг нь банкуудад мөнгөний хур буугаад удаж байна. Цэнхэр дэлгэцийн өмнө суув уу үгүй юу л манайхаас зээл аваарай, урамшуулалд нь аялуулна, бэлэг өгнө, орон сууцтай болгоно гэсэн сурталчилгаа тасрахгүй байна. Аливаа зүйл олдоц нь ихдээд ирэхээрээ хямдардгийн адил мөнгө нь илүүдээд ирэхээр зээлийн хүү буурах учиртай.
Арилжааны банкууд улсын төсвийн бараг тэн хагастай тэнцэх мөнгийг үүцэлчихээд ил гаргаж эргэлдүүлэхгүй байгаагийн учир юу вэ. Хувийн хэвшлийнхэн гэдэг хөлс хүчээ заран байж бизнесээ ашигтай байлгахыг боддог, манай улсын хувьд арилжааны банкууд энэ зарчмаар л яваа. Хатуу үг чулууддаг зарим нь банкуудыг мөнгө хүлээгчид хэмээн цоллодог. Гэхдээ асуудлын гол нь тэдэнд зээлэх мөнгө байгаа ч эрсдэлтэй алхам хийхээс жийрхэж буйд байна. Өөрөөр хэлбэл, тэд мөнгөө эрсдэлээс хамгаалж зээлд гаргахгүй гүрийж байна. Монгол Улсын эдийн засаг тогтворгүй, хөрөнгө оруулалт саарч, үнэ өсөөд ирэхээр зээлсэн мөнгийг нь эргүүлж төлөх иргэдийн хэтэвч инфляц буюу үнийн өсөлтөд “идэгдэх” учраас тэр.
Дэлхийн банкнаас өнгөрсөн сард Монгол Улсын эдийн засагт хийсэн хагас жилийн тайлангаа танилцуулсан. “Төсвийн алдагдал 2012 онд ДНБ-ий 8.4 хувьд хүрсэн нь сүүлийн 13 жилийн хамгийн өндөр үзүүлэлт боллоо. Энэ онд төсөвт зохицуулалт хийхгүй бол анх төлөвлөсөн хоёр хувийн алдагдал нь долоон хувьд хүрэхээр байна” хэмээн тайланд дурджээ. Төсөв алдагдалтай гарвал бусад зардлаасаа танаж онгорхой цоорхойгоо нөхөхөөс аргагүй болно. Төсвийн ажилчдын цалинг бууруулах, цомхотгол хийхдээ тулж байсан үе бий. Ингэвэл цалин нь буурсан хүн яаж банкны зээлээ санаа зовох зүйлгүй, үр хүүхдийнхээ идэх хоолноос хасалгүйгээр төлж чадах вэ.
Арилжааны банкууд цаашид хүүгээ бууруулахад улсын төсвийн өнөөгийн байдал хийгээд эдийн засгийн ерөнхий төлвийг байнга ажиглаглаж байгаа. Улсын төсөв алдагдалтай гарчихвал УИХ хэлэлцэж байгаад аль нэг зардлаа танаад асуудлыг шийддэг бол арилжааны банкуудад алдагдалтай ажиллах, өгсөн зээлээ үр ашиггүй болгон орхих эрх байхгүй. Энд л хамаг учир байна. Түүнээс биш аль нэг сонгуулиар нь Ерөнхийлөгч, Ерөнхий сайд нь микрофоны цаанаас зээлийн хүү зарладаг жишиг банкны салбарт үгүй байдаггүй юм.
Бодлогын хүү гэж юу вэ?
Монголбанк Төв банкны долоо хоногийн хугацаатай үнэт цаасны хүүг 2007 оны долдугаар сараас бодлогын хүү болгон зарласан юм. Энэ хүү өөрчлөгдөхөд арилжааны банкны хадгаламж, зээлийн хүү ч өөрчлөгддөг. Тогтмол хүүтэй, арилжаалах хэмжээ нь хязгаарлалтгүй энэхүү үнэт цаасыг долоо хоног бүрийн Лхагва гаригт банк хоорондын зах дээр Монголбанкнаас арилжаалдаг. Монголбанк бодлогын хүүг анх нэвтрүүлэхдээ жилийн 6.4 хувиар тогтоож байсан бол 2007 оны 10, 11 дүгээр сард нэг хувиар, 2008 оны гуравдугаар сард 1.35 нэгж хувиар, есдүгээр сард 0.5 нэгж хувиар тус тус нэмэгдүүлж 10.25 хувь хүргээд, харин 11 дүгээр 9.75 хувь болгон бууруулж байсан. 2009 оны гуравдугаар сарын 9-нд бодлогын хүүг жилийн 14 хувь хүртэл нэмэх шийдвэрийг гаргасан.
