Ж.ЦОГЗОЛМАА
Олборлох үйлдвэрлэлийн ил тод байдлын санаачилгын хүсэлтээр “Крейн Вайт” аудитын компани 2006 онд Монголын томоохон 25 компанийн Засгийн газарт төлсөн татварт нэгдсэн аудит хийжээ. Тэднээс 22 компанийн төлбөрөөс 25 тэрбум төгрөг дутсан нь илэрсэн ч тэгсгээд нам гүм болсон юм. Уг нь “Крейн Вайт” аудитын компани аж ахуйн нэгжүүдийн зөвхөн 2006 оны төлбөр тооцоонд шалгалт хийсэн нь тэр. Компаниудын тушаасан мөнгөний дүн 64,4 тэрбум төгрөг гэж гарсан ч тооцоо нийлэхээр өнөөх нь 38,9 тэрбум болоод байсанд учир байв. Өнгөрсөн хэдэн жилийн хугацаанд Сангийн яамнаас энэ мөнгөний учрыг тайлсан ч одоо дахиад дөрвөн тэрбум төгрөг чухам хэнд, ямар зориулалтаар зарцуулагдсан нь “манантай” хэвээр байгаа юм. Энэ тухайд Олборлох үйлдвэрлэлийн ил тод байдлын санаачилгын ажлын албаны зохицуулагч Ш.Цолмон “Сангийн яамнаас мэдээ, тайлангийн үл ойлголцлоос 21 тэрбумын асуудал үүссэн байна гэж үзсэн. Харин үлдсэн дөрвөн тэрбум төгрөгийн асуудал тодорхойгүй байгаа. Бид энэ талаар холбогдох байгууллагуудад нь танилцуулсан. Энэ бол компаниудаас төрийн байгууллагуудад өгсөн хандив юм. Компаниуд хаана хаана хандив өгснөө нотолсон. Харин хүлээн авсан газрууд нь нотлоогүй байна” гэсэн юм. Аудитын байгууллагууд нь ч төр хариу өгөхгүй болохоор нь үүнийг зөрүү хэмээн тооцоод өнгөрсөн байна. Түүнээс хойш өнөөдрийг хүртэл энэ сэдвийг сөхөх завтай хүн ховор байна. Ямар ч гэсэн Олборлох үйлдвэрлэлийн ил тод байдлын санаачилгын төслийнхөн дөрвөн тэрбумын хандивын эздийг тодруулах ажлаа орхихгүй гэдгээ мэдэгдэж байна.
Ядуурал 40 хувьд “өгсч” яваа Монгол Улсад дөрвөн тэрбум төгрөг их мөнгө. Энэ хөрөнгөөр ядахад цэцэрлэг, сургууль байгуулахад багадахгүй. Орон нутагт хөгжил дорой болохоор нийслэлийг гэсэн нүүдэл тасрахгүй байгаа нь нийслэлийнхний ярианы сэдэв. Гэтэл уул уурхайнхны тухайн орон нутагтаа өгсөн олон тэрбум төгрөг хаашаа урсчихдаг нь асуултын тэмдэгтэй үлдэж байна. Улс төржиж, лоозон өргөхдөө сайн боловч өөрсдийнх нь хөгжлийн төлөө зарцуулагдсан хөрөнгө хэнд зориулагдсаныг эрэх зав бидэнд олддоггүй нь хачирхалтай.
