Ж.ЦОГЗОЛМАА
“У.Чавес гэж хэн байлаа. Тийм том хүн байсан юм уу” гэж хоёр оюутан ярилцаад зөрж одов. Номын ширээнээс эрдэм өвөрлөх хэдэн жилд дэлхийд цуутай удирдагчийн дуулианы хаагуур өнгөрчихсөн нь хачирхмаар. Ер нь манай нийгэмд энэ битгий хэл мэдлэггүйтэх “өвчин” газар аваад байгаа. Улс төр гэж хоосон халаглахдаа халаасан дахь хэд нь хаашаа урсаад байгааг анзаарах сөхөөгүй болтлоо энэ өвчинд нэрвэгдсэн. Яагаав, Оюутолгой, Тавантолгойгоор парламент баахан шоудахад дагаж намирахдаа зээлийн хүү яагаад өсдөг, “Атар” талхны “араншин” өөрчлөгдөөд байгаагийн учрыг олоогүй л явна.
Ажаад байхад, хүмүүсийн цалингийн хэмжээнд ялгаа байдаггүй бололтой. Үрэхээ хүрвэл бүгдийг нь, үүцлэхээ бодвол хэдийг нь ч хожмын өдөрт зориулан хадгалж чаддагийг эдийн засгийн хар ухаан харуулаад байна. Барууны ямар ч бага цалинтай хүн хуримтлалаараа дэлхийг тойроод ирдэг бол монголчуудын хувьд энэ нь бүтэшгүй мөрөөдөл. Дэлгүүр рүү харайлгаж, кассанд тушаахаас илүүг сэтгэхгүй байгаад л хамаг учир байна. Ийнхүү шууд хэрэглээнд гарсан мөнгө инфляц өсгөхөөс өөр ид шидгүйг захын эдийн засагч хэлнэ. Үйлдвэрлэл гэхээр юмгүй Монголд Эрээний барааг өөгшүүлээд байгаа болохоор төгрөг “даралт ихсэх өвчин”-өөр удаан шаналж байгаа юм. Харин сүүлийн үед “Үнэ тогтворжуулах хөтөлбөр” хэрэгжүүлж эхэлсэн нь үндэсний мөнгөн тэмдэгтэд маань эм болоод байна. Оодроод байдаг үнийг тогтоох эхний эмчилгээнүүд нь үр дүнгээ өгч өнөөдөр төгрөг тэнхлүүн байна.
Импортлогчид шатахууныхаа үнийг дураараа өсгөдөг дуулгаваргүй жишигтэй байсан. Үнэ өснө үү гэхээс биш, буурах тохиолдол манай эдийн засагт шинэ үзэгдэл. Шатахуун импортлогчдод хөнгөлөлттэй зээл олгож, хямд үнээр бензин борлуулах боломж олгосон юм. Ингэхдээ жижиглэнгийн газрын тосны бүтээгдэхүүний импортыг Монголбанкнаас тогтоосон хүүгээр санхүүжүүлэх, валютын ханшийн өөрчлөлтөөс хамаарах нөлөөллийг бууруулах замаар шатахууны жижиглэнгийн худалдааны үнийг тогтвортой байлгахаар төлөвлөжээ. “Валютын ханш шатахууны үнэд нөлөөлж байна” гэж Газрын тосны газрын дарга асан Д.Амарсайхан хэлсэн нь бий. Үнийн өсөлтийг өрддөг гол бүтээгдэхүүн болсон шатахууны үнийг “хазаарласан” энэ бодлогын дүн бага багаар гарсаар байна. “Шунхлай”-гийнхан гэнэтхэн үнээ өсгөхөд Засгийн газар “хариу цохилт”-оо тэр дор нь өгч, одоо үнэ тогтвортой байна. Төмөр хөлгийн гол “хүнс” нь үнэд орчихоор бусад бараанд шууд халдварладаг бичигдээгүй хуультай манай улсад энэ бодлого жаахан эртхэн хэрэгжихгүй яав гэх хүн ч бий. Улстөржиж явсан болохоос урдах, хойдохоо харах сөхөөгүй байлаа шүү дээ, бид чинь. Үнийн өсөлтийн гол бурууг Төвбанкиндаа тохчихоод өөрсдөө баахан улстөрждөг дэлхийн эдийн засгийн чиг хандлагаас тэс хөндлөн тогтолцоо манайд амь бөхтэй тогтож байгаа нь нууц биш.
Төгрөгийн нэрийг төө хэртэй доош чангаасан бас нэг зүйл бол нөөцийн мах. Муу л бол хойд хар овоохой гэгчээр хамаг муугийн жишээ нь болоод байсан. Бэлтгэгч компаниудад нь санхүүгийн хувьд тогтвортой бололцоо дутагддаг, урамшуулал гэхээр олигтой зүйл байгаагүй нь нэг ёсондоо зах зээлийн хөшүүрэггүй болоод байсан хэрэг. Үнэ тогтворжуулах курс “эмчилгээ”-ний нэг хэсэг энд хэрэгжиж одоо нөөцийн мах ховрын бас чанаргүй барааны тоонд дээгүүр жагсдаг цаг өнгөрч байна. Бэлтгэгч компаниуд нь цэнхэр дэлгэцээр сурталчилгаагаа хүргэж, хэрэглэгч түмэндээ хөтөч хийгээд явж байна.
“Хүн мэддэггүй юмнаасаа л айдаг” гэсэн үг бий. Тэгвэл энэ мэтээр эдийн засгийг “мэдлэгжүүлэх” аян өрнөөд байвал үнэ хөөсрөх нь юу л бол.
