Дэлхий дахинд бүтээмжээр эдийн засгийн хөгжлийг дүгнэж байна. Манай улсад энэ ойлголт нь харьцангуй шинэ гэж хэлж болно. “Бүтээмжийн хандлага” институт ирэх лхагва гаригт “Компанийн бүтээмжийн менежмент” практик сургалт явуулах аж. Тус институтын гүйцэтгэх захирал Т.Золбооттой ярилцлаа.

-Монгол Улсад бү­тээмж хэмээх ойлголт хэр тарсан байдаг юм бэ. Бид хөдөлмөрийн бүтээмж гэдгээр л ойлгож байна?

-Манайханд энэ талаарх ойлголт тун маруу­хан гэж хэлж болно. Яг л таны асуудгаар хөдөл­мөрийн бүтээмж, үйлд­вэрийн бүтээмж, орцыг гарц болгох ашигт үйл ажил­лагаа гэдэг байдлаар маш ерөнхий тойм ойл­голт­той байдаг. Угтаа бол бүтээмж гэдэг нь маш өргөн цар хүрээтэй ойл­голт, ком­панийн хувьд улс орны хэмжээнд ч тэр бүхий л суурь ойлголтууд­тай хол­бог­дож хамаарч байдаг. Компанийн хувьд марке­тинг, хүний нөө­цийн менеж­­мент, санхүү, улс орны хэмжээнд ажил­лах хүч, экспорт, импорт  гэх мэт.

-Ер нь манай улсад бүтээмжийг нэмэгдүүлс­нээр ямар ач холбогдолтой юм бэ?

-Бүтээмжийг нэмэг­дүү­лэхийн тулд эхлээд хэмжих нь чухал. Нэгж орцоор гарцыг үйлдвэр­лэхдээ ямар хугацаа, ямар зардал, хэдий хэмжээний гологдол гаргаж байна вэ, үйлдвэрлэл, үйл ажил­лагаа нь эцсийн дүндээ үр ашигтай байна уу, эерэг болоод сөрөг хандлага, нөлөө юу байна гэх мэт. Тухайлбал, нэг ажилтан ажлын найман цагт ямар бүтээмжтэй ажиллах бо­лолцоотой талаарх нормыг тогтоосноор ажилт­нууд ажлын цагийг үр бүтээл­тэй өнгөрөөж чадна, ком­панийн хувьд үйлдвэрлэл, үйл ажиллагааны зардал буурна, ажилтнуудын ур чадвар өснө. Энэ нь нийт дүнгээрээ улс орны хувьд зардал буурна, импорт буурна гэсэн үг. Бүтээмж­тэй ажиллаж эхэлснээр хэрэглэгчдийн гар дээр очдог бүтээгдэхүүний ча­нар сайжирн. Үнэ буур­даг­гүй юм гэхэд өсөхгүй тогтвортой байна. Улс орны хувьд гадаад худал­дааны алдагдал буурна. Бид өнөөдөр замбараагүй тооцоо судалгаагүй хэм­жүүргүй үйлдвэрлэлийн системээр, зам­бараа­гүй тоо хэмжээний замбараа­гүй шат дамжлагатай үйлд­вэрлэл явуулж байна. Тэгэ­хээр бүтээмжийн асуу­дал маш олон асууд­лыг хамар­на. Ингэснээ­рээ мөн шийдэл зөв харагдах юм.

-Бүтээмж дээр суурил­сан эдийн засгууд АНУ, Хятад тэргүүлж байна. Харин манай улсад энэ үзүүлэлт хэр байдаг юм бол?

-Бүтээмжийн үзүүлэл­тийн хувьд дээр хэлснээр манайх тун хангалтгүй. Бид дэлхийд төдийгүй Азийн хэмжээндээ бү­тээм­жийн үзүүлэлт тааруу. Зарим нэгэн өсөж байгаа үзүүлэлтүүд бий. ДНБ-ийн өсөлт, нэг хүнд ногдох ДНБ-ий хэмжээ, худал­дан авах чадвар зэрэг бид­ний мэдэхээр сүүлийн жилүүдэд өсч байгаа. Гэх­дээ эдгээр маань хүндээ яг наалдаж байгаа юу, нялзаж байгаа юу гэдэг нь асуудал. Өнөөдөр бид хэн хүнгүй л мэдэж байна. ДНБ өсөлт 2011 онд 17.6, 2012 онд 12 хувьтай, мөн нэг хүнд ноогдох ДНБ хэмжээ дөрвөн мянган ам.доллар давсан ч бид бүс нутагтаа ч тэр дэлхийн хэнжээнд ч тэр сүүлийн байруудыг мушгисаар байна. Энэ нь олон хүчин зүйлтэй мэдээж холбоо­той, бидний чадах ба чадахгүй хүртэл. Ер нь бүтээмжийн үзүүлэл­тийг дан ганц ДНБ, эдийн засгийн үзүүлэлтүүдээр ерөнхий илэрхийлэх нь хангалтгүй. Үүнд Дэлхийн банк­ны бизнес эрхлэл­тийн индекс, өрсөлдөх чадварын индекс, авлигын индекс гэх мэт маш олон үзүүлэл­тээр хэмжих нь зүйтэй болов уу.

-Тэгвэл Монгол Улс бүтээмжээ дээшлүүлэхийн тулд юу хийх вэ. Өөрөөр хэлбэл, жинхэнэ өрх гэрээс эхэлж буй ашиг орлогыг хэрхэн өсгөх вэ?

-Бүтээмжийн хэмжүү­рээ зөв тогтоох, бүтээм­жээ хэмжих нь чухал. Гэхдээ юуны түрүүнд олон нийтийг тэр тусмаа үйлд­вэрлэл эрхлэгч компани аж ахуйн нэгжүүдэд бүтээмжийн талаар зөв зүйтэй ойлголт өгөх нь чухал. Бүтээмж гэдэг нь юуны түрүүнд сэтгэл­гээ­ний хандлага гэсэн үг байдаг. Бүтээмжийг хүн бий болгоно гэхээр хүнтэй мэдээж эхлээд холбог­доно. Дараа нь машин техникийн асуудал яриг­даж таараа. Тэгэхээр хүмүүс маань бүтээмжийн талаар зөв ойл­голттой, бүтээмжийн арга хэрэг­сэл, хэмжүүр, санал са­наач­лага нь юу юм бэ гэдэг талаар шат шатандаа ойлголттой болох ёстой. Иймээс л манай институт эхлээд байгууллага үйлд­вэр аж ахуйн нэгжүүд дээр тэдгээрийн ажилтнуудад зөвлөгөө өгөх, сургалт явуулах, төсөл хөтөлбөр боловс­руулах чиглэлээр ажиллаад байгаа юм.