Анхны төлийн дуу хадах хаварт малчны хот завгүй, үүнтэй залгаад дэлхийд Монголынхоо нэ­рийг тахладаг ноос ноолуу­раа самнах цаг бас айсуй. Гэвч хураасан ноолуураа түүхийгээр нь харийнханд өгч, өгөөжгүй бизнес хий­дэг нь бидний том алдаа. Дэлхийн том импортлогч Хятадын үйлдвэрлэсэн ноолууран цамц хамгийн хямддаа 50 еврогоос эхэлж байна. Өвөрмонголчууд жилдээ 2000 тонн ноолуур боловсруулаад 1,3 нэг тэрбум ам.доллар олдог бол 6000 тонн ноолуур самнадаг монголчууд бид тэднээс 4-5 дахин бага мөнгө олж байна. Энэ алдаагаа залруулж чадвал монголчууд гурван их наяд төгрөг зөвхөн ноолуурын зах зээлээс бий болгох боломжтой аж. Энэ мэтээр алдагдсан боломжуудаа эдийн засгийн хөшүүрэг болгохоор бизнесмэн, үйлд­вэрлэгч, төр засгийн тө­лөөллүүд өчигдөр Тө­рийн ордонд чууллаа.

“Үндэсний бүтээгдэ­хүүн Монгол брэнд рүү” уриатай энэ удаагийн эдийн засгийн форумд 20 гаруй нэр төрлийн бүтээг­дэхүүнийг дэлхийн зах зээлд гаргах боломжтой хэмээн оролцогчид үзэж бай­на. Олон улсын стан­дар­туудыг нутагшуулж нүүр улайхааргүй үйлд­вэр­лэлийг бий болгох нь эн тэргүүний зорилт. Мэдээж, мэргэжлээрээ мэргэшсэн боловсон хү­чин, чадварлаг хүмүүс дэлхийн чанартай бү­тээ­лийн эзэд гэдгийг тэд бас тодорхойллоо.

“Үйлдвэрлэлийн зо­хион байгуулалтыг чана­рын өндөр төвшинд хүр­гэж, хүнээ хангалттай сайн сургавал үндэсний брэндийг бий болгоно. Тиймээс энэ удаагийн форум асуудлыг ерөнхийд нь биш нарийвчлан авч үзэж буй нь өгөөж үр дүн авчирна” гэж ШУТИС-ийн профессор Б.Даваа­сүрэн хэлсэн юм. Гэвч хэрхэн яаж хэрэгжүүлэх вэ гэсэн асуулт хариулт нэхэж байна. “Монголын бизнесмэнүүдийн 80-аас илүү хувь нь зээлтэй. Төр нь бизнесмэнүүддээ мөн­гийг илүү үнэтэй өгдөг. Ийм зах зээлд байгаа бид яаж дэлхийн эдийн засагт бараа бүтээгдэхүүнээ хүр­гэх юм бэ. Энэ асуултад хариулт авмаар байна” гэж УИХ-ын гишүүн С.Ганбаатар хэлсэн. Түү­ний тодорхойлсноор Мон­голын төр санхүү зээлээр бизнесүүддээ туслах, ноу хаугийн дэмжлэг, багаж тоног төхөөрөмжийн бод­лого зэрэгт “0”. Иймээс юуг хийх нь зөв тухай ярьд­гаас биш хэн хийгээд, хэнд нийлүүлэх тухай чухалчилдаггүйг тэрээр хатуухан шүүмжиллээ. Сайд, дарга нар нь зөвхөн хувийн компанидаа зо­риулж гэрээ хийдгээс биш эдийн засаг, зах зээлээ боддоггүй нь үндэсний брэнд бий болоогүйн шалт­гаан гэж Үйлдвэрч­ний эвлэлүүдийн хол­боо­ны экс ерөнхийлөгч баа­лаад авсан. Тиймээс хэ­тэр­хий их улстөр­жилтийг арилгах нь хам­гийн эхний алхам гэдгийг форумд оролцогчид дуу нэгтэйгээр хэлж байна. Монголын банкуудын хол­бооны ерөнхийлөгч М.Болд “Бизнесийг дэм­жиж үндэсний брэнд бий болгоход хөгжлийн сан­хүүжилт хэрэгтэй байна. Энэ нь хүү багатай, урт удаан хугацаатай зээл. Гэтэл түүнийг нь хэрэг­жүүлэх боломж асар их хязгаарлагдмал байна. Хамгийн гол нь улстөр­жилтөө л багасгамаар бай­на” гэсэн юм. Үндэсний үйлдвэрлэлийн брэндийг бий болгох их цэвэрлэгээ эндээс эхлэнэ гэдгийг ийнхүү бизнесийнхэн, улстөрчид хүлээн зөв­шөөрч байна. Форумд оролцсон зарим хүний сэтгэгдлээс хүргэе.

 “Буян” компанийн захирал Б.Жаргалсайхан: НООЛУУРАА ЭКСПОРТОЛЖ ВАЛЮТЫН НӨӨЦӨӨ НЭМЭХ ХЭРЭГТЭЙ

-Эдийн зас­гийн фору­мын гол сэдэв үндэсний брэнд. Тэгвэл монгол ноолуур яагаад өнгөрсөн 20 жилийн турш үндэсний брэнд болж чадаагүй юм бэ?

-Өнөөдөр дэлхийн зах зээл дээр нэг кг алт 53 мянган ам.доллар, нэг тонн зэс 7000 ам.доллар, нэг тонн цайр 195 мянган ам.доллар, нүүрс 150 ам.доллар байна. Гэтэл нэг тонн ноолуур 110 мян­ган ам.доллар гэж байна. Өөрөөр хэлбэл, ноолуур зэснээс 13, цайраас 564, харин төмрийн хүдрээс 932 дахин үнэтэй. Дэлхий дээр Өвөрмонгол болон манайх гэсэн хоёрхон улсад ноо­луур бий. Энэ бүтээг­дэхүүнээ бид дэлхийд нүүр тахлах брэнд болгоё гэж байна. Бид өөрсдөө үнэхээр сайныг нь үйлд­вэр­лэж чадвал дэлхий даяараа хамгийн сайн ноо­лууран цамцыг зөвхөн Монголд үйлдвэрлэдэг юм байна гэнэ. Ингэж чадвал брэнд гэж ойлгоно.

-Таны хувьд дангаараа үйлдвэрлэлээ эрхлэхэд юу дутагдаж байна. Заавал төр, засгийн дэмжлэг хэрэгтэй байна уу?

-Өнгөрсөн 23 жилийн дотор манай үндэсний үйлдвэрлэгчид Монгол Улсын төсөвт хэчнээн тэр­бум төгрөг төвлөрүүлэв. Хэчнээн хүнийг ажилтай болгов. Энэ бизнесийг илүү том болгоё гэвэл Засгийн газар энэ ажилд оролцох ёстой. Тэгж байж л эндээс хувиа хүртэнэ. Оролцохгүй бол тэндээс юм нэхээд хэрэггүй шүү дээ.

-Оролцоо нь ямар хэлбэрээр байвал жинхэнэ дэмжлэг болох вэ?

-Жишээ нь эргэлтийн хөрөнгө. Би сүүлийн 15-16 жил ноолуурын салбарт 70 сая ам.долларын хөрөнгө оруулалт хийсэн. Одоо дахиад ноолуурын түүхий эдийн хөрөнгийг ганцаа­раа гаргах уу. Тэгж байж таарахгүй байлгүй дээ. Тиймээс ноолуурыг экс­портын томоохон салбар болгож хөгжүүлэх ёстой. Үүгээрээ валютын нөөцийг нэмэгдүүлэх хэ­рэг­тэй байна. Засгийн газар экспортын чиг­лэлийн үйлдвэрүүдээ нэн даруй дэмжиж ажиллах хэрэгтэй.

УИХ-ын гишүүн С.Дэмбэрэл: ҮНДЭСНИЙ БРЭНДИЙГ ИЖ БҮРНЭЭР НЬ БИЙ БОЛГОМООР БАЙНА

-Энэ удаагийн фору­мын талаарх сэтгэгдлээсээ хуваалцаач?

-Энэ бол үндэсний брэндийг иж бүрнээр нь бий болгохыг зорьсон чуулган. Өөрөөр хэлбэл, соёл урлаг, бүтээгдэхүүн, аялал жуулчлал, нөгөө талдаа улс төр зэргээр иж бүрнээр нь ярих ёстой. Монгол Улсын улс төрийн брэнд нь гэвэл тогтвортой, найдвартай байдал. Хөрөнгө оруулагчдад шийдвэр гаргахад нь зөв дохиолол өгч чаддаг байвал энэ бол брэнд. Эдийн засаг нь тэгш өсөлт байж чадах уу. Энэ бүхэн нь өөрөө брэндийн асуудал. Тийм учраас энэ талаар л яриасай, үүнд анхаарлаа хандуулаасай гэж хүсч байна.

-Тэгвэл Засгийн газар үйлдвэрлэгчдийг дэмжих тухай ярьж байна. Яаж дэмжих ёстой юм бол?

-Улс төрийн эерэг имидж бүр­дүүлэх хэрэг­тэй. Эдийн засгийн хувьд хамгийн том баялаг бол маш сайн өрсөлдөх чадвартай хүмүүс байна, мөн зөвхөн ашигт малт­мал биш гай­хамшигтай хөдөө аж ахуй байдаг гэдгээ харуулсан брэнд байх. Экспортын бүтэц нь зөвхөн уул уур­хайн бус, зөвхөн уламж­лалт бус, соёл урлаг, түүх гэхээр зөвхөн Чингис биш бүтээгч аж үйлдвэр­лэлийг аялал жуулч­лал­тайгаа хослуу­лах хэрэгтэй байна.