Б.УРАН
Дэд бүтэц муутайгаас Улаанбаатарт хангалттай хэмжээний орон сууцыг барьж чадахгүй байгаа нь үнэн. Энэ байдлыг ашиглан барилгын компаниуд овоо ашиг олдог нь ч нууц биш. Иргэд орон сууцанд орохын тулд барилгын компаниудын тавьсан санал, шаардлагыг хүлээн авахаас өөр аргагүй. Хэрэв дөнгөж 10 хувьтай байгаа барилгадаа хямдхан оруулна гэж найрвал түүнд нь итгэж л орхино.
Нийслэлийн нутаг дэвсгэрт барилгын чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулж байгаа зарим иргэн, аж ахуйн нэгж албан ёсны зөвшөөрөлгүйгээр барилга угсралтын ажил эхлүүлчихээд, захиалагч нараас урьдчилгаа болгон их хэмжээний хөрөнгө төвлөрүүлж байгааг Нийслэлийн Засаг даргын тамгын газраас мэдээллээ. Ингэж сэрэмжлүүлэх болсон шалтгаан нь албан ёсны зөвшөөрөлгүйгээр барилга барьж буй компанийн барилгын ажлыг зогсоож, албадан буулгах хүртэл арга хэмжээг авч эхэлсэн. Төр төмөр нүүрийг харуулж байгаа нь сайн хэрэг. Гэвч уг барилгын шавыг тавингуут л урьдчилгаагаа төлчихөөд байраа хүлээж буй иргэдэд эд хөрөнгө, сэтгэл санааны томоохон хохирол болох нь лавтай.
Барилгын компаниуд ч манай байрыг захиалсан иргэд хохирох гээд байна. Тэр хүмүүс чинь тийм банкнаас зээл авчихсан гэх зэргээр иргэдийн хохирлоор түрий барьж хууль бус үйлдлээ халхавчлахыг оролдох болжээ. Тиймээс орон сууц худалдан авахдаа албан ёсны зөвшөөрөлтэй байгууллагад хандаж байхыг анхааруулж байгаа нь энэ. Нийслэлийн ерөнхий төлөвлөгөөний газрын www.mpa.ub.gov.mn цахим хуудаст нийслэлийн бүх дүүрэгт зөвшөөрөлтэйгээр барьж байгаа барилгуудыг жагсааж харуулжээ. Хэрэв энэ жагсаалтыг харсан хэрнээ зөвшөөрөлгүй барилгад хөрөнгө оруулах юм бол таны мөнгө албадан буулгасан барилгатай хамт салхинд хийсч мэдэх юм. Ер нь барилгын салбарт 100 хувь бэлэн болоогүй төсөлд урьдчилгаа авдаг жишгийг халах хэрэгтэй байх. Худалдан авагчдын мөнгийг ямар ч хүүгүйгээр ашиглаж байшингаа босгочихоод ханшийн эрсдэл гэх мэт зүйл яриад өндөр үнээр эргүүлэн худалддаг байдлыг нэг үгээр луйвар ч гэж хэлж болно. Нэгэнт урьдчилгаа төлсөн иргэн байр нь ашиглалтад ороход чанар, сэтгэл ханамжийн тухай ярих ч хэрэггүй.
Гэрээ байгуулаад авнаа л гэсэн бол авахаас аргагүй. Хэрэв сэтгэлд нь хүрэхээргүй санагдаад гэрээгээ цуцлахдаа хүрвэл урьдчилгаанаас нь 10-20 хувийн алдангийг тооцож компани авдаг. Өөрөөр хэлбэл, хүний мөнгийг ямар ч хүүгүйгээр урт хугацаанд ашиглачихаад, чанаргүй барилгаа ав гэж тулгана. Хэрэв татгалзвал мөнгийг нь буцааж өгөхгүй, эсвэл хэсгийг нь авч үлдэнэ. Энэ бол барилгын салбар дахь бичигдээгүй хууль. Үнэхээр бизнесийн өрсөлдөх чадвартай л юм бол эхлээд өөлөх зүйлгүй барилга босгочихоод дараа нь үнэлээд сууж байвал хамаа алга.